A comparative study of the ideas of Ayn al-Quzat and Ahl-e Haqq (Yarsanism)

Document Type : Original Article

Authors

1 Department of Persian Language and Literature, Kharazmi University, Tehran, Iran (PhD)

2 Department of Literary Studies, Research Institute for Research and Development of Humanities, Samat Organization, Tehran, Iran

10.22077/jcrl.2022.5108.1027

Abstract

Ayn al-Quzat Hamedani is one of the famous Iranian mystics of the late fifth and early sixth centuries AH. He in early youth studied theological books to find out the truth and the basis of his beliefs, but he involved a kind of intellectual revolution, and then he became interested in mysticism. It is understood from his works that he was acquainted with books of religions other than Islam. Due to his inquisitive mind and his place of residence, which was generally in west of Iran, it is possible that he was acquainted with the beliefs of the Ahl-e Haqq and was influenced by their thoughts. In this article, in order to prove or disprove this possibility, the ideas of Ayn al-Quzat and Ahl-e Haqq (in important topics such as: resurrection, Satan's disobedience, primary fault, unity, penetration, predestination and free will and creation of the world) are comparatively studied.
Keywords: Ayn al-Quzat, Ahl-e Haqq, intellectual revolution, Theological beliefs, Sufism

Keywords

References

  • ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید. (1363). شرح نهج‌البلاغه. قم: مکتبه آیه‌الله العظمی المرعشی النجفی.
  • ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی. (1409). کتاب القصاص و المذکرین. محقق محمد بن لطفی صباغ. ریاض: المکتب الاسلامی.
  • اذکایی، پرویز. (1381). «حکیم الهی همدان». ماتیکان عین‌القضات. به‌کوشش پرویز اذکایی. همدان: مادستان، صص171-192.
  • اعتمادالسلطنه، محمدحسن. (1387). تحقیق در مذهب و طریقة علی‌اللّهی (نصیری، غالی، اهل حق). در اسطورة اهل حق. ایرج بهرامی. تهران: آتیه.
  • ایوانف، ولادیمیر. (1338). مجموعة رسائل و اشعار اهل حق. تهران: انجمن اسماعیلی.
  • پورجوادی، نصرالله. (1374). عین‌القضات و استادان او. تهران: اساطیر.
  • توحیدی‌فر، نرجس و ممتحن، مهدی. (1394). خوانشی از تمهیدات عین‌القضات همدانی. تهران: شفیعی.
  • توکلی، غلامحسین. (1384). «گناه اولیه»، زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز. شمارة 194، صص135-168.
  • جیحون‌آبادی، نعمت‌الله. (1361). حق‌الحقایق (شاهنامة حقیقت) با مقدمه، تفسیر و تصحیح دکتر محمد مکری. تهران: کتابخانة طهوری.
  • خواجه‌الدین، م. ع. (بی‌تا). سرسپردگان؛ تاریخ و شرح عقاید دینی و آداب و رسوم اهل حق (یارسان). تهران: کتابخانة منوچهری.
  • دکه‌ای، سید فضل‌الله. (1394). دیوان حضرت باباناوس. تهران: ثالث.
  • ذکاوتی، علیرضا. (1381). «خاصیت آینگی». ماتیکان عین‌القضات. به‌کوشش پرویز اذکایی. همدان: مادستان. صص109-116.
  • زرین‌کوب، عبدالحسین. (1378). ارزش میراث صوفیه. تهران: امیرکبیر.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1388). جستجو در تصوف ایران. تهران: امیرکبیر.
  • سمعانی، عبدالکریم بن محمد. (1382ق). الانساب. تصحیح و تعلیق از عبدالرحمن بن یحیی المعلمی. حیدرآباد: مجلس دائرةالمعارف العثمانیه.
  • سنایی، مجدود بن آدم. (1388). دیوان. به سعی و اهتمام محمدتقی مدرّس رضوی. تهران: سنایی.
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1397). این کیمیای هستی. تهران: سخن.
  • صفا، ذبیح‌الله. (1378). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس.
  • صفی‌زاده، صدیق. (1375) نامة سرانجام. تهران: هیرمند.
  • ــــــــــــــــــــــــ. (1376). دانشنامة نام‌آوران یارسان. تهران: هیرمند.
  • طاهری، طیب. (2009). تاریخ و فلسفة سرانجام، فرهنگ یارسان. اربیل: مکریانی.
  • علی‌پور، مصطفی. (1380). از همدان تا صلیب (روایت تحلیلی زندگی و اندیشة عین‌القضات همدانی). تهران: تیرگان.
  • عین‌القضات، ابوالمعالی عبدالله. (1370). تمهیدات. با مقدمه و تحشیه و تعلیق عفیف عسیران. تهران: کتابخانة مرتضوی.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1378). دفاعیات و گزیدة حقایق (ترجمۀ دو رسالۀ شکوی‌الغریب و زبدۀ‌الحقائق). ترجمه و تحشیة دکتر قاسم انصاری. تهران: کتابخانة منوچهری.
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1387). نامه‌ها. به اهتمام علینقی منزوی و عفیف عسیران. تهران: اساطیر.
  • غزالی، احمد. (1388). مجموعة آثار. به اهتمام احمد مجاهد. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • ـــــــــــــــــــ . (1392). سوانح. تصحیح هلموت ریتر. تهران: نشر دانشگاهی.
  • القاصی، مجید. (1358). آیین یاری. بی‌جا: بی‌نا.
  • ماسینیون، لویی. (1362). مصائب حلاج. ترجمۀ ضیاءالدین دهشیری. تهران: بنیاد علوم اسلامی.
  • مالامیری، احمد. (1387). اهل حق و تحقیقی در رابطه با اهل حق. قم: نشر مرتضی.
  • مایل هروی، نجیب. (1374). خاصیت آینگی (نقد حال، گزارة آرا و گزیدة آثار فارسی عین‌القضات همدانی). تهران: نی.
  • محمدخانی، کورش. (بی‌تا). یارسان. بی‌جا: بی‌نا.
  • مقصود، جواد. (1354). شرح احوال و آثار و دوبیتی‌های باباطاهر عریان به انضمام شرح و ترجمة کلمات قصار وی منسوب به عین‌القضات همدانی. تهران: انجمن آثار ملی.
  • موریسون، جرج. (1372). «آثار صوفیه در قرون وسطی، به نثر فارسی». ترجمة امیره ضمیری. فرهنگ. ش14. صص 210-246.
  • موسوی، مصطفی. (1377). «عین‌القضات همدانی، شگفتی عالم انسانی». ایران‌شناخت. ش 10. صص 74-135.
  • مینورسکی، ولادیمیر. (1378). «فرقة اهل حق». سه گفتار تحقیقی در آیین اهل حق. به‌کوشش محمدعلی سلطانی و مریم‌بانو رزازیان. تهران: سها.
  • نصر، سید حسین. (1361). «رابطة بین تصوف و فلسفه در فرهنگ ایران». ایران‌نامه. ش 1. صص 46-56.
  • نیکلسون، رینولد (1388). تصوف اسلامی و رابطة انسان و خدا. ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
  • یاقوتی، منصور. (1398). آیین یارسان در اساطیر اقوام کرد. تهران: دات.
Journal of Ritual Culture and Literature
Volume 1, Issue 2 - Serial Number 2
February 2023
Pages 199-218

Files

Share

How to cite

Statistics