Pearls And Their Associated Beliefs and Rituals in Persian Wonder Books and Mineralogical Texts

Document Type : Original Article

Authors

1 Postdoctoral Researcher in Persian Language and Literature, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran.

2 associate professor of Persian of Language and Literature/ Persian literature group, Faculty of Literature and Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran,

10.22077/jcrl.2025.8761.1191

Abstract

Among the precious stones that have been influential and significant in Iranian culture and civilization and in Persian literature, pearls hold a special place. This stone, whose presence in the culture of the Iranian people has been evident since the most ancient times, is remarkable and worthy of study from social, cultural, and literary perspectives. The main objective of this study, conducted in a descriptive-analytical method while relying on mineralogical texts and wonder books, is to investigate the position of pearls and the rituals and beliefs related to them in Iranian culture. Conducting this research will sheds light on some of the ambiguities in Persian literary texts and some obscure aspects of ancient Iranian culture and civilization. The results of the research show that beliefs and rituals regarding the origin and method of pearl formation, diving into water and hunting it, extracting pearls from oysters and screening, growing and separating them, types and varieties of pearls, the role of pearls in the economic system of society, piercing, stringing and refining pearls, the therapeutic properties and use of pearls in ornaments, creating artificial pearls, their impact on popular culture and dream interpretation, the role of pearls in the Persian language and the emergence of words, combinations and terms, and their reflection in poetic themes and images are among the most important areas of pearl presence in Persian literary texts.

Keywords

Main Subjects


آذری اسفراینی، حمزة بن علی ملک. (1403). غرایب الدنیا و عجایب الاعلا. تصحیح وحید رویانی و یوسف‌علی یوسف‌نژاد. تهران: بنیاد موقوفات افشار.
ابن بطوطه، ابوعبدالله محمد. (1376). سفرنامه. ترجمۀ محمدعلی موحد. تهران: آگه. 
ابن محدث تبریزی. (1397). عجایب‌الدنیا. تصحیح علی نویدی ملاطی. تهران: بنیاد موقوفات افشار.
ابوالقاسم کاشانی، عبدالله بن علی. (1386). عرایس‌الجواهر و نفایس‌الأطایب. به کوشش ایرج افشار. تهران: المعی.
ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد. (1374). الجماهر فی الجواهر. تحقیق یوسف هادی. تهران: علمی و فرهنگی و دفتر نشر میراث مکتوب.
اسدی طوسی، علی بن احمد. (1389). گرشاسب‌نامه. تصحیح حبیب یغمایی. تهران: دنیای کتاب.
امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود. (1387). دیوان. تصحیح اقبال صلاح‌الدین. با مقدمۀ محمد روشن. تهران: نگاه.
انصاری دمشقی، شمس‌الدّین محمد. (1382). نُخبة‌الدهر فی عجائبِ البَرّ و البحر. ترجمۀ سید حمید طبیبیان. تهران: اساطیر.
انصاری شیرازی، علی بن حسین. (1371). اختیارات بدیعی. تصحیح محمد تقی میر. تهران: شرکت دارویی پخش رازی.     
بیهقی، محمد بن حسین. (1388). تاریخ بیهقی. تصحیح محمد جعفر یاحقی و مهدی سیدی. تهران: سخن.
تجلی‌پور، مهدی. (1361). «غواص مروارید در خلیج فارس». نشریۀ هدهد. س4. ش 3. صص 248 ـ 261. 
ثعالبی نیشابوری، عبدالملک بن محمد. (1368). تاریخ ثعالبی مشهور به غرر اخبار ملوک فرس و سیرهم. ترجمۀ محمد فضائلی. تهران: قطره.
جامع‌الصنایع. (بی‌تا). نسخۀ شمارۀ 2849. کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
جمالی یزدی، ابوبکر مطهر. (1386). فرّخنامه. به کوشش ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
جودکی، محمدعلی و هدایتی، علی اصغر. (1393). «بررسی تاریخی غوص و صید سنتی مروارید در خلیج فارس». فصلنامۀ مطالعات فرهنگی ـ سیاسی خلیج فارس. س. 1. ش 1. صص 73 ـ 89.
جوهری نیشابوری، محمد بن ابی‌البرکات. (1383). جواهرنامۀ نظامی. به کوشش ایرج افشار و محمد رسول دریاگشت. تهران: میراث مکتوب.
حبیش تفلیسی، کمال‌الدین ابوالفضل. (1388). کامل‌التّعبیر. تصحیح سید حسین رضوی برقعی. تهران: نی.
حسن‌دوست، محمد. (1395). فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. 
حسینی، مریم. (1387). «مروارید جان در صدف تن، سمبلی گنوسی در شعر فارسی». مجلۀ دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه سمنان. س 7. ش 25. صص 49 ـ 64.
حکیم مؤمن، محمد مؤمن بن محمد زمان. (1390). تحفۀ حکیم مؤمن. با مقدمۀ میرسید احمد روضاتی. تهران: سنائی.
خاقانی، افضل‌الدین بدیل. (1387). دیوان. تصحیح ضیاءالدین سجادی. تهران: مرکز.
خوابگزاری، به همراه التحبیر امام فخر رازی. (1385). مؤلف ناشناخته. به کوشش ایرج افشار. تهران:
خراسانی، شرف‌الدین. (1373). «ترانۀ مروارید (یک شعر تمثیلی ـ مجازی گنوستیکی)». کلک. ش 53 . صص 156 ـ 167. 
دنیسری، شمس‌الدین محمد. (1350). نوادرالتبادر لتحفهةالبهادر. به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه و ایرج افشار. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ذوالفقاری، حسن. (1395). باورهای عامیانۀ مردم ایران. با همکاری علی‌اکبر شیری. تهران: چشمه.
رودکی، جعفر بن محمد (1383). دیوان. شرح و توضیح منوچهر دانش‌پژوه. تهران: توس.
زاوش، محمد. (1375). کانی‌شناسی در ایران قدیم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
زکریای قزوینی، محمد بن محمود. (1340). عجایبالمخلوقات و غرایبالموجودات. تصحیح نصرالله سبّوحی. تهران: کتابخانۀ ناصر خسرو.
سرکاراتی، بهمن. (1352). «مروارید پیش خوک افشاندن». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی. ش 108. صص 468 ـ 491.
سعدی، مصلح‌الدین عبدالله. (1386). کلیات. تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: امیرکبیر.
سنائی، مجدود بن آدم. (1385). دیوان. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: سنائی.
سیف فرغانی. (1364). دیوان. تصحیح ذبیح‌الله صفا. تهران: فردوسی.
شمس‌الدین آملی، محمد بن محمود. (1381). نفائس‌الفنون فی عرایس العیون. تصحیح ابوالحسن شعرانی. تهران: اسلامیه. 
شهمردان بن ابی‌الخیر. (1362). نزهت‌نامۀ علایی. تصحیح فرهنگ جهانپور. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صائب تبریزی، محمد علی. (1383). دیوان. به کوشش محمد قهرمان. تهران: علمی و فرهنگی.
عقیلی خراسانی، سید محمد حسین. (1388). مخزن‌الادویه (قرابادین کبیر). تهران: سنائی.
علیجانی، مهدی و شرفی، محبوبه. (1400). «واکاوی صید و فروش مروارید با تکیه بر متون جغرافیایی قرون سوم تا هشتم هجری». پژوهشنامۀ تاریخ‌های محلی ایران. س 10. ش 1. صص 53 ـ 72.
عنصری، ابوالقاسم حسن بن احمد. (1363). دیوان. به کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: سنائی.
طبری، محمد بن ایوب الحاسب. (1391). تحفة‌الغرائب. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.   
طوسی، محمد بن محمود. (1387). عجایب‌المخلوقات و غرایب‌الموجودات. به اهتمام منوچهر ستوده. تهران: علمی و فرهنگی.
فخر رازی، محمد بن عمر. (1382). جامع‌العلوم. تصحیح سید علی آل داود. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
قاسمیان، سلمان. (1400). «جایگاه صید و تجارت مروارید در همگرایی ساحل‌نشینان خلیج فارس عصر قاجار». پژوهش‌های تاریخی. س 13. ش 4. صص 39 ـ 54.
کاترمر، رابرت. (1398). «تاریخ و ماقبل تاریخ صید مروارید در خلیج فارس». در مجموعه مقالاتِ تاریخچۀ صید و تجارت مروارید در خلیج فارس. ترجمۀ غلامرضا زائری. بندرعباس: نسیم بادگیر.
قیم، بهادر، سهرابی، طیبه و ساکی مفرد، صفیه. (1395). «تجارت مروارید در ساحل شمالی خلیج فارس دوران قاجار»، فصلنامۀ جندی‌شاپور. س 2. ش 5. صص 92 ـ 103.
کسائی مروزی، ابواالحسن علی بن محمد. (1375). کسائی مروزی، زندگی، شعر و اندیشۀ او. تألیف و تحقیق محمد امین ریاحی. تهران: علمی. 
گیلگمش (1392). ترجمۀ داوود منشی‌زاده. تهران: دات.
محمدبن منصور. (1335). گوهرنامه. تصحیح منوچهر ستوده. فرهنگ ایران زمین. ش 4. صص 185 ـ 302. 
محمدی، محمدحسین و فرمانی انوشه، نازیلا. (1392). فرهنگ احجار کریمه و معدنی‌ها در ادب فارسی. تهران: زوّار.
ناصرخسرو، ابومعین. (1365). دیوان. تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق. تهران: دانشگاه تهران.
نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف. (1390). خسرو و شیرین. تصحیح برات زنجانی. تهران: دانشگاه تهران.
نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف. (1380). لیلی و مجنون. تصحیح وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد. (1348). تنسوخ‌نامۀ ایلخانی. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
نهج‌الفصاحة. (1388). ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران: دنیای دانش.