بررسی جایگاه ایزد وای (باد) در اوستا و مثنوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه بیرجند،بیرجند، ایران

10.22077/jcrl.2022.4750.1014

چکیده

وای، نام ایزدی بزرگ و مقتدر در ایران باستان است که مظهر باد بوده، یکی از یشت­های اوستا به او اختصاص دارد. از یشت­ها و سایر متون زرتشتی چنین برمی­آید که این ایزد گاه جایگاهی حتی بالاتر از اهورامزدا دارد و بازتاب درخشانی در آیین­های باستانی دارد. وای به­دلیل قدرت و نفوذ خود، همچون دیگر ایزدان پیش از زرتشت، به‌راحتی در مزدیسنا حل نشد و نابسامانی­هایی را در این آیین پدید آورد؛ از­سوی­دیگر نظر به اهمیت و جایگاه پدیدۀ «باد» در آثار برخی عرفا همچون سنایی، عطار و مولانا بر آن شدیم به بررسی مناسبات باد در مثنوی و اوستا و مقایسۀ جایگاه باد در دو نگرش اساطیری و عرفانی بپردازیم. پرسش این پژوهش، که با روش توصیفی- تحلیلی نوشته‌شده، این است که آیا ایزد باد، با آن مایه اهمیت و عظمت، بروز و ظهوری در عقاید عرفانی پس از اسلام یافته است یا خیر و آیا می­توان نشانه­ای یافت مبنی بر اینکه فهم عرفانی مولانا از مقولۀ باد، متأثر از اندیشه­های ایران باستان است؟ ظاهراً اهمیت تماثیل باد نزد مولانا بیشتر به قرآن و نگرش­های اسلامی بازمی­گردد؛ اما نتیجه­ای که در پایان به دست می­آید مؤید نوعی اثرپذیری غیرمستقیم و منبعث از ناخودآگاه جمعی ایرانی درخصوص این ایزد فراموش­شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • قرآن، (1390). ترجمۀ محمدمهدی فولادوند، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
  • ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (1395). آثار و اندیشه­های دکتر دینانی. وب­سایت شخصی. [دسترسی 20 آذر 1395]. <http://ebrahimi-dinani.com>
  • باقری، معصومه. (1388). «اکوان دیو و وای اسطورۀ باد». مطالعات ایرانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. ش 16. صص 133-140.
  • بنونیست، امیل. (1354). دین ایرانی. ترجمۀ بهمن سرکاراتی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
  • بویس، مری. (1391). زردشتیان باورها و آداب دینی آنها. ترجمۀ عسکر بهرامی. تهران: ققنوس.
  • بهنام­فر، محمد. (1387). وحی دل مولانا. مشهد: به نشر.
  • بهجت، محمدتقی. (1378). رسالۀ توضیح المسائل. قم: انتشارات شفق.
  • پورداود، ابراهیم. (1377). یشت­ها. ج1. تهران: اساطیر.
  • چراغی، رحیم. (1371). «اسطورۀ باد ثبت در هزاره­های اول تا دوم ق.م». چیستا. ش89 و 90. صص 1061-1069.
  • حافظ، شمس الدین محمد. (1382). دیوان حافظ. تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
  • حسینی، مریم. (1384 و 1385). «رمزپردازی باد در آثار سنایی». علوم انسانی دانشگاه الزهرا. ش 56 و 57، صص 35-49.
  • زادسپرم. (1366). گزیده­های زادسپرم. ترجمۀ محمد تقی راشد محصل. تهران: محصل موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  • زرین­کوب، عبدالحسین. (1390). جستجو در تصوف ایران. تهران: امیرکبیر.
  • زمانی، کریم. (1383). میناگر عشق. تهران: نشر نی.
  • زنر، آر.سی. (1387). زروان یا معمای زرتشتی­گری. ترجمۀ تیمور قادری. تهران: امیرکبیر.
  • ــــــــــ . (1389). طلوع و غروب زرتشتی­گری. ترجمۀ تیمور قادری. تهران: امیرکبیر.
  • سجادی، سید جعفر. (1383). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: انتشارات طهوری.
  • سگال، رابرت آلن. (1389). اسطوره. ترجمۀ فریدۀ فرنودفر. تهران: انتشارات بصیرت.
  • شایگان، داریوش. (1389). ادیان و مکتبهای فلسفی هند. تهران: امیرکبیر.
  • فتاحی، احمد؛ غبرایی، ملیحه؛ زمانی، فرزانه. (1392). «استفاده از انرژی باد در ایران باستان و نقش آن در اقتصاد». مجموعۀ مقالات اولین همایش ملی انرژی­های نو و پاک در همدان. صص 97-112.
  • فریزر، جیمز جرج. (1392). شاخۀ زرین. ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: انتشارات آگاه.
  • فکوهی، ناصر. (1379). «تحلیل ساختی از یک اسطورۀ سیاسی، اسطورۀ وای در فرهنگ ایرانی و همتایان غیرایرانی آن». نامۀ علوم اجتماعی. ش صص 137-166.
  • دادَگی، فَرنبَغ. (1385). بندهش. گزارش مهرداد بهار. تهران: توس.
  • قائمی، فرزاد؛ یاحقی، محمدجعفر؛ پورخالقی، مهدخت. (1388). «تحلیل نمادینگی عناصر خاک و باد در اساطیر و شاهنامه فردوسی بر اساس نقد اسطوره». ادب پژوهی. ش 10. صص 57-82.
  • قزوینی، محمد. (1326). «باد شرطه». یادگار. ش 31 و 32. صص 68-63.
  • الکاشانی، عبدالرزاق. (1992). معجم اصطلاحات الصوفیه. تحقیق، تقدیم و تعلیق عبدالعال شاهین. قاهره: دارالمنار.
  • مولانا، جلال‌الدین محمد. (1380). مثنوی معنوی (3 جلد). تصحیح رینولد نیکلسون. تهران: نشر ققنوس.
  • (1388). غزلیات شمس تبریز (ج 1و2)، مقدمه، گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
  • میرفخرایی، مهشید. (1367). روایت پهلوی. تهران: موسسۀ مطالعات تحقیقات فرهنگی.
  • نسفی، عزیزالدین. (1390). کتاب الانسان الکامل. تصحیح ماریژان موله. ترجمۀ سید ضیاءالدین دهشیری. تهران: انتشارات طهوری.
  • واثق عباسی، عبدالله؛ مشهدی، محمد امیر؛ رضایی، رؤیا. (1394). «تحلیل ساختار اسطورۀ باد در شاهنامه». مجلۀ علمی پژوهشی شعر پژوهی بوستان ادب دانشگاه شیراز. ش3. صص 153-170.
  • ویدن­گرن، گئو. (1381). جهان معنوی ایرانی. ترجمۀ محمود کندری. تهران: نشر میترا.
  • هینلز، جان. (1382). شناخت اساطیر ایران. ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضّلی. تهران: چشمه.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار