نشانه های آیینی در حماسه ملّی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت مدیره خردسرای فردوسی، مشهد، ایران

10.22077/jcrl.2022.4876.1018

چکیده

آگاهی ما از فرهنگ­ها و تمدن­های گذشته معمولاً از دوره­های تاریخی فراتر نمی­رود؛ ازاین­رو، شگفت نخواهد بود که در ابتدای زندگی برخی ملت­ها، با آراء و عقایدی برخورد کنیم که پیشرفته به نظر می­آید. این، دلیل هوش و ذکاوت برتر آن ملت نیست، بلکه ما از دوره­ای از حیات اجتماعی آن­ها اطلاع داریم که ابتدای تاریخ است و در این دوره است که به نظر می­رسد آن­ها نسبت به هم‌زمانان خود افکاری پیشرفته­تر و تمدن و فرهنگی مشخص­تر دارند. زندگی قوم ایرانی چنین است. نگارنده در این مقاله می­کوشد از طریق بازیافت نشانه­های مکتب­های فکری و اخلاقی (کیش توتم، نیاپرستی، مهرپرستی و دوگانگی) در حماسۀ ملی (شاهنامۀ فردوسی) این فرضیه را اثبات کند.

کلیدواژه‌ها


ـ کتاب المقدس (العهدالعتیق). ترجمه از اصل عبری به فارسی به اهتمام زبدة­العلما فاضل­خان همدانی و سایر علمای بلندپایة فارس. لندن: چاپخانة وایم ویلس.
ـ اسلامی­ندوشن، محمدعلی. (1349). جام جهان­بین. تهران: ابن­سینا.
ـ آگ برن، ویلیام و نیم­کف، می پیر. (1353). زمینة جامعه­شناسی. ترجمه و اقتباس امیرحسین آریان­پور. تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
ـ بنداری، فتح­ بن علی. (1970 م). الشاهنامه. تصحیح عبدالوهاب عزام. تهران: کتابخانة اسدی.
ـ بهار، مهرداد. (1352). اساطیر ایران. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ــ ــــــــــ. (1375). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه.
ـ بیرونی، ابوریحان. (1352). ترجمة آثارالباقیه. ترجمة اکبر داناسرشت. تهران: ابن­سینا.
ـ ــــــــــ. (1923 م). آثارالباقیه عن القرون الخالیه. تصحیح: ث. ادوارد زاخائو. لایپزیک: اتوهاراسویتس.
ـ پورداود، ابراهیم. (1377). «مهر». مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. س6. ش22.
ـ ــــــــــ. (1381). فرهنگ ایران باستان. تهران: اساطیر.
ـ تفضّلی، احمد. (1386). دینکرد (کتاب پنجم). تهران: معین.
ـ ثعالبی، ابونصر. (1368). تاریخ ثعالبی به کوشش محمّد فضائلی. تهران: نشر نقره.
ـ خنجی، محمدعلی. (1351). توتم و تابو. تهران: طهوری.
ـ دادگی، فرنبغ. (1369). بندهش. گزارنده: مهرداد بهار. تهران: توس.
ـ سهروردی، شهاب­الدین یحیی. (2535). مجموعه آثار فارسی. ج3. به کوشش: سیدحسین نصر و هنری کربن. تهران: انجمن ایران و فرانسه.
ـ شارپ، ولف نورمن. (بی­تا). فرمان­های شاهنشاهان هخامنشی. شیراز: دانشگاه شیراز.
ـ شاله، فلیسین. (1355). تاریخ مختصر ادیان بزرگ. ترجمة منوچهر خدایار محبی. تهران: دانشگاه تهران.
شفا، شجاع­الدین. (بی­تا). افسانۀ خدایان: تاریخچۀ مختصر میتولوژی یونان. تهران: گوتمبرگ.
ـ صفا، ذبیح­الله. (1362). حماسه­سرایی در ایران. چاپ سوم. تهران: ابن­سینا.
ـ فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه. تصحیح: جلال خالقی­مطلق. تهران: دایرة­المعارف بزرگ اسلامی.
ـ ــــــــــ. (1312). شاهنامه. تهران: بروخیم.
ـ ــــــــــ. (1381). شاهنامه. به اهتمام سعید حمیدیان. تهران: قطره.
ـ فروید، زیگموند. (1351). توتم و تابو. ترجمة محمدعلی خنیجی. تهران: طهوری.
ـ کندی ادی، سموئیل. (1347). آیین شهریاری در شرق. ترجمة فریدون بدره­ای. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ کریستین­سن، آرتور. (1317). ایران در زمان ساسانیان. ترجمة رشید یاسمی. تهران: ابن­سینا.
ـ ــــــــــ. (1345). مزداپرستی در ایران قدیم. ترجمة ذبیح­الله صفا. تهران: دانشگاه تهران.
ـ ــــــــــ. (1343). کیانیان. ترجمة ذبیح­الله صفا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ کویاچی، جی، سی. (1353). آیین­ها و افسانه­های ایرانی و چین باستان. ترجمة جلیل دوستخواه. تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
ـ گات­ها. (1389). گزارش: ابراهیم پورداود. تهران: اساطیر.
ـ گریمال، پیر. (1367). اساطیر یونان و روم. ترجمة احمد بهمنش. تهران: امیرکبیر.
ـ گزنفون. (1383). کوروش‌نامه. ترجمة رضا مشایخی. تهران: علمی و فرهنگی.
ـ مسعودی، ابوالحسن علی ­بن حسین. (1370). مروج­الذهب و معدن­الجواهر. ترجمة ابوالقاسم پاینده. تهران: علمی و فرهنگی.
ـ معین، محمد. (2535). مزدیسنا و تأثیر آن در ادب فارسی. ج1. تهران: دانشگاه تهران.
ـ مهرگان، هوشنگ. (بی­تا). جهان­بینی ایرانی. تبریز: دانشگاه تبریز.
ـ نرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر. (1351). تاریخ بخارا. تصحیح مدرس رضوی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ـ وندیداد. (بی­تا). ترجمة داعی­الاسلام. کلکته: بی­نا.
ـ ویسپرد. (1381). گزارش: ابراهیم پورداود. تهران: اساطیر.
ـ هرودوت. (بی­تا). تواریخ. ترجمة غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: فرهنگستان ادب و هنر.
ـ یشت­ها. (1347). گزارش: ابراهیم پورداود. تهران: طهوری.