آیین‌‌های سور در آیینۀ فرهنگ مردم دو روستای ترک‌نشین (ارکان و کاستان) خراسان شمالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران

10.22077/jcrl.2022.5106.1026

چکیده

 آداب‌ورسوم یکی از مسائل فرهنگی و اجتماعی جامعه است که اجرای آن­ها همواره نقش به سزایی بر فرهنگ عامه داشته است. آیین­های برخی از اقوام بسیار گسترده و جامع است، به‌گونه‌ای که برای مناسبات گوناگون، مراسمات مختلفی را برگزار می­کنند. بررسی آیین­ها، فرهنگ و باورهای افراد هر قوم را نشان می­دهد. ازآنجا‌که برخی از آیین­های سور در روستای ارکان و کاستان در استان خراسان شمالی به نوبۀ خود منحصربه‌فرد هستند و در درون خود نمادهایی را منتقل می­کنند و درنهایت، همدلی و همکاری را برای اهالی این دو دیار به ارمغان می­آورند، در این پژوهش کوشش شد تا به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با هدف آشنایی با فرهنگ ‌عامۀ اهالی این دو خطّه در نحوۀ برگزاری برخی از آیین­های سور در گذشته و پاسداشت آداب‌ورسوم مربوط به آن­ها به بررسی این آیین­ها پرداخته شود. برای جمع­آوری مطالب از تحقیقات میدانی استفاده شد تا تلاش اندکی برای حفظ و مکتوب کردن آیین­ها و سنّت­های دیرینۀ مردمان ترک زبان این مناطق انجام گیرد. نتیجه این بررسی نشان می­دهد که آیین­های سور در میان مردم ارکان و کاستان از گذشته تاکنون در گذر زمان و با مدرنیته شدن و پیشرفت زندگی در عرصه­های مختلف، دستخوش تغییرات و حتّی در مواردی دچار فراموشی شده است؛ با این وجود، برخی از مراسم­ها هنوز هم در بین مردمان این دو دیار، پرشور برگزار می­شود و آن­ها در حفظ و پابرجایی این آیین­ها می­کوشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • اذکایی، پرویز. (1374). جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.
  • ــــــــــــ . (۱۳۵۳). نوروز تاریخچه و مرجع‌شناسی. تهران: وزارت فرهنگ و هنر. مرکز مردم‌شناسی ایران.
  • آذری خاکستر، غلامرضا. (1388). «مراسم عروسی در بین کردهای لایین». تاریخ پژوهی. ش40-41. صص 163-169.
  • باطنی، محمدرضا. (1385). زبان و تفکّر (مجموعه مقالات زبان­شناسی). تهران: آگاه.
  • بشری، محمد و طاهری، طاهر. (1389). آیین­های گذر در گیلان (مراسم تولّد تا مرگ). دانشنامۀ فرهنگ و تمدن گیلان. رشت: فرهنگ ایلیا.
  • بهار، مهرداد. (1362). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: توس.
  • بیهقی، حسین‌علی. (1365). بررسی و پژوهش فرهنگ عامه ایران. مشهد: آستان قدس.
  • حقیق، فضل­الله. (۱۳۴۸). «آئین نوروزی و میرنوروزی». بررسی‌های تاریخی. ش۱۹. صص 303-325.
  • خلیقی، محمود. (1356). «فرهنگ عامه، خصوصیّات، کنش و نقش آن». فرهنگ و وحدت ملّی. ش 25-26. صص 23-27.
  • خیراندیش، سید مهدی. (1384). «فرهنگ‌عامه». حافظ. ش24. صص 1-2.
  • رجبی، محمود و همکاران. (1378). تاریخ تفکّر اجتماعی در اسلام. تهران: سمت.
  • رفیع­فر، جمال­الدین و کماللو، خدیجه. (1393). «بررسی آیین حنابندان از دیرباز تاکنون». فرهنگ و ادبیات عامه. ش4. صص 27 –
  • ریویر، کلود. (1379). درآمدی بر انسان­شناسی. ترجمۀ ناصر فکوهی. تهران: نی.
  • سیم­فروش، ناصر. (1390). «فواید ختنه نوزادی: مروری بر گذشته و امروز». طب سنتی اسلام و ایران. ش2. صص 123 -130.
  • شکورزاده، ابراهیم. (1363). عقاید و رسوم مردم خراسان. تهران: سروش.
  • شیخاوندی، داور. (1383). «مشارکت در سور و سوگ جمعی». رشد علوم اجتماعی. ش25. صص 4-9.
  • عابدی، زهرا و فیاضی، مریم سادات. (1393). «زبانشناسی فرهنگی با نگاهی به آیین ازدواج در دو منطقۀ تات­نشین رویین اسفراین و لویه رودبار». مجموعه مقالات سیزدهمین گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی. صص 4805- 4821.
  • ماحوزی، مهدی و علیمی، ماندانا. (1391). «آیین سور و سوگ در خمسۀ نظامی». زبان و ادبیات فارسی. ش 35. صص 217- 238.
  • ماسه، هانری. (1357). معتقدات و آداب ایرانی. ترجمۀ مهدی روشن‌ضمیر. تبریز: دانشگاه تبریز.
  • مالینوفسکی، برانیسلاف. (1384). نظریّۀ علمی دربارۀ فرهنگ. ترجمۀ عبدالحمید زرّین قلم. تهران: گام نو.
  • مرادخانی، صفیه و قبادی، پرستو. (1390). «آیین سوگواری در ایل کاکاوند». فرهنگ مردم ایران. ش 26. صص 93-120.
  • میرحیدری، مریم­السادات. (1396). «آیین چمر؛ آیینی به جای مانده از سوگ سیاوشان». فرهنگ مردم ایران. ش50-51. صص 99- 119.
  • میرنیا، سیّد علی. (1369). فرهنگ مردم ایران. تهران: پارسا.
  • الهامی، فاطمه و میرشکار، راضیه. (1389). «ارده­خوانی و کاربرد آن در آیین سوگواری سیستان». فرهنگ و ادبیات عامه. ش29. صص 1-23.
  • هدایت، صادق. (1379). فرهنگ عامیانه مردم ایران. تهران: چشمه.
پژوهشنامۀ فرهنگ و ادبیات آیینی
دوره 1، شماره 1 - شماره پیاپی 1
فروردین 1401
صفحه 217-236

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار