نگاهی به مهم‌ترین مؤلفه‌های محتوایی اشعار آیینی پس از انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران

10.22077/jcrl.2022.4392.1007

چکیده

انقلاب اسلامی بر تمام عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و به‌ویژه ادبی ایران، تأثیر بسیار عمیقی گذاشته است. ادبیات فارسی در دورۀ انقلاب اسلامی بیش از هر زمان دیگر، تحت تأثیر آموزه‌های اسلامی و به‌ویژه الگوهای مذهبی تشیع قرار گرفت. متأسفانه بُعد حماسی واقعۀ سترگ عاشورا، که از مهم‌ترین و اساسی‌ترین ابعاد آن به شمار می‌رود، در تاریخ شعر عاشورایی به‌ندرت انعکاس یافته است. رویکرد حماسی که حلقۀ مفقوده در طول تاریخ شعر آیینی و عاشورایی ادبیات فارسی به شمار می‌رفت، بعد از انقلاب اسلامی به‌یکباره احیا شد و پیام‌های عاشورا نیز در شعر عاشورایی انقلاب، در کانون توجه شاعران قرار گرفت و به رویکردی اساسی و پرکاربرد تبدیل ‌شد و اکثر شاعران انقلاب، مضامین حماسی را به‌طور گسترده در اشعارشان به ‌کار بردند. رویکرد حماسی در شعر عاشورایی و آیینی انقلاب، ویژگی‌ها و مختصات منحصربه‌فردی همچون پیروزی خون بر شمشیر، سازش‌ناپذیری در برابر ظالمان، استمرار عاشورا، نگاه حماسی به مرگ و ترجیح مرگ باعزت بر زندگی با ذلت و استقبال از مرگ سرخ و جز آن دارد. این مقاله به شیوۀ توصیفی- تحلیلی به بررسی دیوان شاعران معروف انقلاب اسلامی پرداخته است.

کلیدواژه‌ها


ابن طاووس، علی بن موسی. (1385). لهوف. مترجم محمد اسکندری. تهران: آرام دل.
اسماعیلی، رضا. (1381). آسمانی‌ها. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد  اسلامی.
امین‌پور، قیصر. (1391). مجموعۀ کامل اشعار. تهران: مروارید.
ــــــــــــ . (1363). در کوچۀ آفتاب. تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
امین‌پور و دیگران. (1361). شعر سوره (جنگ چهارم). تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
جوادی آملی،عبدالله. (1377). حماسه و عرفان. قم: مرکز نشر اسرا.
حسینی، سید حسن. (1386). همصدا با حلق اسماعیل. تهران: سورۀ مهر.
سبزواری، حمید. (1367). سرود درد.  تهران: انتشارات یکهان.
ــــــــــــ . (1368). دیوان اشعار. تهران: کیهان.
ــــــــــــ . (1373). کاروان سپید. تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
سنگری، محمدرضا. (1381). پیوند دو فرهنگ. قم: یاقوت.
ـــــــــــــــــ . (1381). نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس. تهران: پالیزیان.
سهرابی نژاد، محمدرضا. (1369). اشارات اشک. تهران: برگ.
قزوه، علیرضا. (1387). از نخلستان تا خیابان. تهران: سورۀ مهر.
ــــــــــــ . (1376). این همه یوسف. تهران: ستاره‌ها.
ــــــــــــ . (1372). شبلی و آتش. تهران: مهراب اندیشه.
محدثی، جواد. (1387). پیام‌های عاشورا. قم: زمزمۀ هدایت.
.محدثی، زهرا. (1388). شعر آیینی و تأثیر انقلاب اسلامی بر آن. تهران: مجتمع فرهنگی عاشورا.
مجاهدی، محمدعلی. (1379)، شکوه شعر عاشورا. قم: مرکز تحقیقات سپاه.
ــــــــــــــــــ . (1376). بال‌سرخ قنوت: (مجموعۀ شعر عاشورایی). تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
مردانی، نصرالله. (1370). آتش نی. تهران: اطلاعات.
ــــــــــــــ.. (1376). قانون عشق. تهران: سیمرغ.
ــــــــــــــ.. (1360). قیام نور. تهران: حوزة اندیشه و هنر اسلامی.
ــــــــــــــ.. (1377). شهیدان شاعر. تهران: نشر شاهد.
معلم، علی. (1360). رجعت سرخ ستاره. تهران: حوزة اندیشه و هنر اسلامی.
موسوی گرمارودی، علی. (1363 ). چمن لاله. تهران: گلشن.
ـــــــــــــــــــــ.. (1388). آغاز روشنائی آیینه. تهران: سورة مهر.
ـــــــــــــــــــــ . (1378). گزیدة ادبیات معاصر. تهران: نیستان.
موسوی خمینی، روح‌الله. (1361). صحیفة نور. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.