معرفی و بررسی عناصر اجرایی و نمادین آیین‌های عاشورایی در شهرستان استهبان (با تأکید بر سه آیین چک‌چکو، چارچو و سینه‌دوری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشگاه آزاد اسلامی شیراز

10.22077/jcrl.2022.5005.1023

چکیده

آیین­های عاشورایی در ایران قدمت بسیار دارد و دربارۀ ریشه­ها و محتوای فرهنگی و تاریخی این آیین‌ها سخن بسیار رفته است؛ اما آنچه مطالعۀ این آیین­های ملی را همچنان امتداد می­بخشد، علاوه بر ارزش آرشیوی، ویژگی­ها و ظرفیت­های فولکلوریک هر منطقه است که آیین را با ذائقه، فرهنگ و جغرافیای خاصی در­می­آمیزد و با شناسه­های منحصربه‌فرد بومی عرضه می­کند. شهرستان استهبان در استان فارس نیز یکی از مناطق ایران است که در زمینۀ آیین­های سوگواری عاشورایی سابقۀ دیرینه دارد. از میان این ­آیین­ها، «چک‌چکو»، «چارچو» و «سینه‌دوری» بیشترین اهمیت و عملکرد آیینی را در این شهرستان دارند. پژوهش حاضر، در پی پاسخ به این پرسش است که آیین‌های عاشورایی استهبان- با تأکید بر سه آیین یادشده- از چه ظرفیت­های بصری و جنبه­های نمایشی برخوردارند؟ نتیجۀ اولیه، مبین این امر است که مهم­ترین وجه نمایشی و اجرایی این آیین‌ها در انتظام گروهی و ریتمیک و هماهنگی مشارکت­کنندگان متجلی می‌شود و نوعی تداوم و همبستگی قومی و اجتماعی را تداعی می­کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آرام، احمد. (1377). «نگاهی اجمالی به مراسم عزاداری سنتی بوشهر». روزنامۀ آیینۀ جنوب.
آل ابراهیم، محمدرضا. (1385). فرهنگ مردم استهبان. استهبان: سته‌بان.
بلوک­باشی، علی. (1380). نخل­گردانی: نمایش تمثیلی از جاودانگی حیات شهیدان. تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
پهلوان، کیوان. (1397). فرهنگ تعزیه در جهان ایرانی (استان­های فارس و کهکیلویه و بویراحمد). ج 3. تهران: آرون.
حمیدی، سمیه و شاطری، مفید. (1395). «نخل­گردانی محرم در درخش: نگاهی انسان­شناختی». مطالعات فرهنگی-اجتماعی خراسان. س 11.ش1. صص 85-103.
خلج، منصور. (1364). تاریخچۀ نمایش در باختران. تهران: مؤلف.
صنیع­الدوله، محمدحسن. (1306). المآثر والاثار. تهران: سنایی.
سلطان‌زاده، حسین. (1362). روند شکل گیری شهر و مراکز مذهبی در ایران. تهران: آگاه.
شاطری، مفید. (1391). جغرافیای تاریخی و فرهنگی درخش. به اهتمام علی مولوی حقیقی. مشهد: پاپلی.
شهیدی، عنایت‌الله.(1380). پژوهشی در تعزیه و تعزیه‌خوانی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی با همکاری کمیسیون ملی یونسکو در ایران.
شهری، جعفر. (1371). طهران قدیم. ج 1. تهران: معین.
کیان،محمد. (1390). تاریخ استهبان. استهبان: سته‌بان.
نفیسی، میرزا علی­اکبرخان. (1343). فرهنگ ناظم الاطباء. ج 2. تهران: خیام.
همایونی، صادق. (1380). تعزیه در ایران. شیراز: نوید شیراز.
معتمدی کاشانی، سید حسن. (1378). عزاداری سنتی شیعیان. قم: مؤلف. 
مسعودی، علی بن حسین. (1356). مروج الذهب و معادن الجوهر. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. ج 2 .تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
موسوی بجنوردی، کاظم. (1387). دایرة المعارف بزرگ اسلامی. ج 6. تهران: دایرة المعارف اسلامی.
مصاحبه‌های انجام‌شده:
مصاحبه‌شونده: آیینه، علی.(1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (13/2/1397).
 مصاحبه‌شونده: آل ابراهیم، محمدرضا. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو(15/2/1397)
مصاحبه‌شونده: موسوی، محمد (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (15/2/1397)
مصاحبه‌شونده: قریشی، علی. (1397).  مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (15/2/1397)
مصاحبه‌شونده: قریشی، حسین. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (29/2/1397).
مصاحبه‌شونده: خوش‌خرام، حاج خلیل. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (29/2/1397).
مصاحبه‌شونده: دوام، صفدر. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (29/2/1397).
مصاحبه‌شونده: شجعان، علی‌اکبر. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (30/2/1397).
مصاحبه‌شونده: پرهیزگار، علی. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (10/3/1397).
مصاحبه‌شونده: اسدپوری، حاج حسین. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو(10/3/1397).
مصاحبه‌شونده: حکمت­آرا، محمدرضا. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (12/3/1397).
مصاحبه‌شونده: افتخاری، ابراهیم. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (12/3/1397).
مصاحبه‌شونده: ساجدی، سید رضا. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (12/3/1397).
مصاحبه‌شونده: فروتن، مجید. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (12/3/1397).
مصاحبه‌شونده: زمانی، محمدجواد. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو( 15/3/1397).
مصاحبه‌شونده: نوبختی، غلامحسین. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (1/4/1397).
مصاحبه‌شونده: زهره­ای، محمدمهدی. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (2/4/1397).
مصاحبه‌شونده: زهره­ای، علی­محمد. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (2/4/1397).
مصاحبه‌شونده: زهره­ای، ابراهیم. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (16/4/1397).
مصاحبه‌شونده: حکمفرما، ابراهیم. (1397). مصاحبه‌کننده: محمدحسین چاره‌جو (16/4/1397).