1
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران
2
دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات روایی دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران
10.22077/jcrl.2023.6172.1046
چکیده
مسئلهای که پژوهش حاضر بدان میپردازد رده‌بندی مناسک گذر در قصه‌ها و افسانه‌های خراسان شمالی است؛ با طرح این پرسشها که در قصه‌ها و افسانه‌های خراسان شمالی مناسک گذر را بر چه مبنایی می‌توان رده‌بندی کرد و هریک دارای چه ویژگیهای انسانشناختی فرهنگی است؟ هدف پژوهش حاضر این است که با مطالعه دقیق قصه‌ها و افسانه‌های این ناحیه، مناسک گذر را به عنوان یکی از مؤلفههای انسان‌شناسی فرهنگی به پژوهشگران حوزة علوم اجتماعی، ادبیات و تاریخ معرفی نماید. بررسی‌ها به روش توصیفی - تحلیلی و با نظر به دیدگاه وان‌ژنپ انجام شده، حاکی از آن است که در این آثارچهار مؤلفة مهم مناسک گذر عبارتند از تولد، بلوغ، ازدواج و مرگ. با توجه به مراحلی که عابر گذار در گذر از این مؤلفه‌ها پشت سر می-گذارد، بویژه در ازدواج و مرگ، می‌توان به الگویی فرهنگی دست یافت. مناسک گذر ازدواج در این آثار برگرفته از زندگی عامة مردم خراسان شمالی و جزء فرهنگ ماندگار آن است و نمادی از برکت، اولاد فراوان، شادی و مسرت بسیار و برخورداری دیگر افراد از بخشی از این شادی و برکت می‌باشد. همچنین، تاثیر فرهنگ کشاورزی و دامداری بر برخی حرکات دسته‌جمعی و در حلقه‌های بزرگ، نشانه‌ای از اتحاد و هم‌گرایی قومی است. مناسک گذر مرگ نیز برگرفته از دین مردم این ناحیه و هماهنگ با فرهنگ آنهاست. با بررسی و تحلیل این آثار می‌توان کارکردهایی چون القای ارزش‌ها و سنت‌های اجتماعی، پیوند دادن عابر گذار به تقدس، کمک به سهل‌تر شدن گذر، تحکیم پیوندها و همبستگی گروهی را در انجام مناسک گذر برشمرد.
)