تحلیل محتوایی، زیبایی‌شناختی و زبانی شعر پایداری نوجوان ایران با تکیه بر مجموعه شعر «مثل ظهر عاشورا» از حمید هنرجو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا زبان وادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

3 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه بیرجند، استان خراسان جنویی، ایران

4 گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

10.22077/jcrl.2023.6866.1069

چکیده

شعر فارسی از مهم‌ترین ابزارها برای بیداری مردم نسبت به سرنوشت خویش و تشویق آنان به پایداری بهخصوص در برابر استبداد داخلی و استعمار خارجی است. میزان تأثیرگذاری شعر بر دنیای نوجوان، که در دورة حساس رشد و بلوغ قرار دارد، غیرقابل ‌انکار است. یکی از انواع ادبی که در شکل­دهی شخصیت و هویت نوجوان نقش قابل توجهی دارد، شعر پایداری است. شعر پایداری نوجوان ایران علاوه بر توصیف جنگ، مضامین و مؤلفه‌های مرتبط با آن چون اتحاد و عزم ملی برای مقابله با دشمن، ایثار، بیداری، تشویق به مقاومت، بیان رشادت‌های رزمندگان و ستایش شهیدان و بعد از جنگ، مضامین دیگری چون انتظارِ بازگشت اسرا، زندگی صبورانة‌ جانبازان و اسیران و خانواده‌های آن‌ها و به‌ویژه صلح‌گرایی را در خود منعکس می­سازد.  این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به تحلیل محتوایی، زیبایی­شناختی و زبانی دفتر شعر «مثل ظهر عاشورا» از حمید هنرجو می­پردازد. نتایج این جستار نشان می­دهد ازآنجایی‌که این مجموعه به بعد از جنگ مربوط است، شاعر به بیان مضامینی چون شهید و شهادت، توصیف بمباران شهرها و شهادت مادران و کودکان و هنچنین یادکرد شهدا، رزمندگان و جانبازان می‌پردازد. در بخش زیبایی­شناختی نیز شاعر شعر نوجوان با استفاده از علم بیان و بدیع، اغلب با تصویرسازی‌هایی ملموس و حسی، برای تفهیم مؤلفه­های پایداری در شعر نوجوان گام برداشته است. در تحلیل زبانی، واژگان و ترکیبات در شعر نوجوان بررسی که بیشتر از ترکیبات استفاده شده است، چون برای نوجوان بسیار راحت­تر است در یک جمله بار معنایی خود را برساند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- ابراهیم­تبار، ابراهیم. (1396). «تحلیل مؤلفه­های ادبیات پایداری در شعر سیمین بهبهانی». نشریه ادبیات پایداریدانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. س9. ش16.  صص20-2.
- ارمغان، علی. (1395). «جریان­شناسی شعر کودک و نوجوان ایران». رساله دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان.
- اکرامی­فر، محمدرضا. (1390). کتاب پانزدهم. (مجموعه مقالات پانزدهمین جشنواره کتاب سال دفاع مقدس). تهران: صریر.
- امیری خراسانی، احمد. (1387). نامه پایداری. (مقالات اولین کنگره ادبیات پایداری کرمان). تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش­های دفاع مقدس.
- امیری خراسانی، احمد و هدایتی، فاطمه. (1393). « ادبیات پایداری؛ تعاریف و حدود». نشریه ادبیات پایداری دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. س6. ش10. صص24-41.
- پورنامداریان، تقی. (1374). سفر درمه. تهران: زمستان.
- حجازی، بنفشه. (1374). ادبیات کودک و نوجوان. تهران: روشنگران.
- حجوانی، مهدی. (1394). «فراز و فرودهای شعر کودک و شعر نوجوان ایران در سه دهه پس از انقلاب اسلامی «ادب فارسی(دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران). د5. ش1. ص81-100.
- حدادی طاقانکی، نادعلی. (1388). «بررسی جلوه­های دفاع مقدس در ادبیات کودک و نوجوان». پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهرکرد.
- راستگو، سید محمد. (1373). «مجموعه مقالات سمینار بررسی ادبیات انقلاب اسلامی». تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها.
- ریاحی، محمدامین. (1379). پایداری حماسی. تهران: مروارید.
- ساروخانی، باقر. (1389). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی. ج2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- سلاجقه، پروین. (1385). از این باغ شرقی: نظریه­های نقد شعر کودک و نوجوان. تهران: کانون پرورش فکری کودک و نوجوان.
- سنگری، محمدرضا. (1380). نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس. تهران: پالیزان.
- سیف، سوسن و دیگران. (1388). روانشناسی رشد1. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
- شریفیان، مهدی و دیگران. (1391). «تجلی حماسه و عرفان عاشورایی در ادبیات انقلاب اسلامی ایران». نشریه ادبیات پایداری دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. س3. ش6. صص238-257.
- شعاری نژاد، علی اکبر. (1374). ادبیات کودکان. تهران: مؤسسه اطلاعات.
- شفعی کدکنی، محمدرضا. (1370). صورخیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس. (1383). بیان و معانی. تهران: فردوس.
- صهبا، فروغ. (1384). «شعر پایداری: هنر مبارزه با دشمن سه‌گانه». مجموعه مقاله­های اولین کنگره ادبیات پایداری به کوشش احمد امیری خراسانی. کرمان: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش­های دفاع مقدس.
- عابدی، محمدرضا. (1394). «بررسی ساختاری نماد در ادبیات عاشورایی». نشریه ادبیات پایداری دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. س8. ش14. صص172-194.
- قاسمی، حسن. (1383). صورخیال در شعر مقاومت. تهران: فرهنگ گستر.
- قبادی، حسین‌علی. (1388). آیین آیینه. چاپ دوم. تهران: مرکز نشر آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس.
-کریمی لاریمی، رضا. (1388). جلوه­های ادبیات پایداری در سروده­های شاعران مازندرانی. ساری: مرکز انتشارات توسعه علوم.
- کزازی، میر جلال الدین. (1375). زیباشناسی سخن پارسی 1. چاپ پنجم. تهران: ماد.
-گودرزی دهریزی، محمد. (1387). ادبیات کودک و نوجوان ایران درسنامه دانشگاهی. تهران: قو چاپار.
- محمدیان، علی. (1388). «بررسی و تحلیل موضوع شهید و شهادت در شعر کودک و نوجوان دهه هفتاد و هشتاد». پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور (بی‌جا).
- محمدیان، علی. (1389). کتاب سیزدهم (مجموعه مقالات سیزدهمین جشنواره کتاب سال دفاع مقدس). تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش­های دفاع مقدس.
- میرصادقی، میمنت. (1373). واژه‌نامه هنر شاعری. تهران: مهناز.
- نجفی، عبدالمجید. (1390). زیر گنبد کبود: صورخیال در شعر کودک و نوجوان. تهران: شرکت انتشارات سوره مهر.
- نصرتی، معصومه. (1388). «بررسی نمادها در شعر کودک و نوجوان». پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا.
- هنرجو، حمید. (1376). مثل ظهر عاشورا. تهران: حوزة هنری.