قهرمان‌سازی اساطیری در شعر شاعران نسل اول انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 زبان و ادبیات فارسی - دانشگاه آزاد اسلامی - واحد فردوس - خراسان جنوبی - ایران

2 گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند

10.22077/jcrl.2023.6821.1063

چکیده

    جنگ تحمیلی رژیم متجاوز عراق علیه ایران بسترساز حوادث بسیار تأثیرگذاری در تاریخ فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی ایران شد که ابعاد مختلف این موضوع در مسائل گوناگون ازجمله شعر و ادبیات بازتاب یافت و شاعران و هنرمندان انقلابی را به سرودن اشعار و پدید آوردن آثار هنری ارزشمند و ماندگار ترغیب کرد. هدف پژوهش پیش‌رو تحلیل و واکاوی پیوند فکری و درونی اساطیر ملّی و دینی در شعر شاعران نسل اول انقلاب است. روش این پژوهش که رهیافتی توصیفی - تحلیلی است، برمبنای مطالعات کتابخانه‌ای، شیوۀ سندکاوی با بهره‌گیری از مجموعه شاعران نسل اول انقلاب اسلامی صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که شاعران انقلابی به‌ویژه پس از آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران با رویکرد اساطیری به مقوله دفاع مقدس از نمادهای اسطوره‌ای ملّی و مذهبی ازجمله رستم، آرش، کاوه، ضحاک و نیز توجه به قیام امام حسین (ع) و عاشورا، جان‌فشانی عاشقانه اسماعیل ذبیح‌الله، اشاره به داستان خیبر و اسطورۀ امام علی (ع)، حضرت عباس و... بهره گرفته‌اند و سعی در ترغیب، تشویق و ستایش قهرمانان و دلاورمردان جبهه‌های نبرد حق علیه باطل داشته‌اند. پیوند این اساطیر در شعر آنان علاوه بر کارکرد زیبایی‌شناسی، ابزاری مناسب در جهت تشریح اهداف آرمانی و رسالت شعر در جذب، ترغیب و تهییج و ایجاد انگیزه در مخاطبان با هدف ایجاد بستری مناسب برای بازنمود قهرمانان ملی و مذهبی در این حوزه بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


المنجد. (1373). فرهنگ لغت. ترجمه: محمد بندر ریگی. چاپ دوم. تهران: انتشارات ایران.
الیاده. میرچا. (1362). چشم‌اندازهای اسطوره. ترجمه: جلال ستاری. تهران: توس.
امین‌پور. قیصر. (1388). مجموعه کامل اشعار. چاپ دوم. تهران: مروارید.
بهار. مهرداد. (1375). جستاری چند در فرهنگ ایران. چاپ دوم. تهران: فکر روز.
بهار. مهرداد. (1384). از اسطوره تا تاریخ. چاپ پنجم. تهران: چشمه.
حسینی. سید حسن. (1381). گزیدۀ شعر جنگ و دفاع مقدس. تهران: سورۀ مهر.
حسینی. سید حسن. (1388). هم‌صدا با حلق اسماعیل. چاپ پنجم. تهران: سوره مهر.
حسینی. سید حسن. (1391). نوشداروی طرح ژنریک. چاپ هفتم. تهران: نشر افق.
حقوقی. محمد. (1377). مروری بر تاریخ ادب و ادبیات امروز ایران. ج1. تهران: قطره.
داد. سیما. (1390). فرهنگ اصطلاحات ادبی. چاپ پنجم. تهران: مروارید.
روتون. کنت نولز. (1378). اسطوره. ترجمه: ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: مرکز.
سبزواری. حمید. (1368). سرود سپید. تهران: مؤسسه کیهان.
سنگری. محمدرضا. (1389). ادبیات دفاع مقدس. تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس.
شمیسا. سیروس. (1380). انواع ادبی. چاپ هشتم. تهران. فردوس.
صفایی‌تبار. حامد. (1384). «تحلیل ساختاری اشعار حماسی اسطوره‌ای با نگاهی به ایلیاد: پیکارهایی در مدار هیچ». روزنامه شرق. س2. ش 474.
عزیزی. احمد. (1369). کفش‌های مکاشفه. چاپ دوم. تهران: الهدی.
عزیزی. احمد. (1387). طغیان ترانه. چاپ اول. تهران: نیستان.
قربانی. محمد (1392). «نمادهای اسطوره‌ای ملّی و دینی در شعر دفاع مقدس». فصلنامه علمی - پژوهشی زبان و ادبیات فارسی. ش30. صص 1 ـ 23.
کزازی. میرجلال‌الدین. (1376). رؤیا، حماسه، اسطوره. چاپ دوم. تهران: مرکز.
لک. منوچهر. (1384 ب). «درآمدی بر شناخت اسطوره و تبیین کارکردهای هویت بخشی آن در شعر جنگ». فصلنامه مطالعات ملّی 230. س6. ش3. صص 63 ـ 83.
لک. منوچهر. (1384). «هویت ملّی در شعر دفاع مقدس». فصلنامۀ مطالعات ملّی. س 6. ش 22. صص 111ـ 132.
مردانی. نصرالله. (1360). قیام نور. تهران: اندیشه و هنر اسلامی.
مردانی. نصرالله. (1370). خون‌نامۀ خاک. چاپ سوم. تهران: دفتر پژوهش‌های مؤسسۀ کیهان.
مردانی. نصرالله. (1388). قانون عشق. تهران: صدرا.
معلّم. علی. (1387).  رجعت سرخ ستاره. تهران: انتشارات سورۀ مهر.
هراتی. سلمان (1387). از آسمان سبز. تهران. سورۀ مهر.