کارکردهای جامعه‌شناختی آیین‌های ایرانی در صلح و امنیت منطقه

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 مدیریت امور فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران مرکزی

2 هیت علمی جمعیت شناسی دانشگاه ازاد تهران مرکز

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم و فنون فارابی

10.22077/jcrl.2023.6845.1066

چکیده

آیین‌ها، رسوم و سنت‌ها از دیرباز برای مردمان سرزمین‌های مختلف بسیار مهم و ارزشمند بوده است. آیین‌های ایرانی نیز جهان‌شمول و ارزشمند بوده و مردم ایران‌زمین در نگهداری و پاسداشت آن‌ها بسیار کوشیده‌اند. این پژوهش تلاش دارد نقش و کارکردهای جامعه‌شناختی آیین‌های ایرانی در صلح و امنیت منطقه را با رویکرد تفسیری روایت کند. نگاه نظری پژوهش بر رویکرد خردگرایانه مبتنی بوده و با پژوهش‌های پیشین و مشاهدات و تجربۀ زیسته منطبق است. روش پژوهش بر اساس هدف بنیادی و از منظر جمع‌آوری داده‌ها توصیفی است و برای تحلیل داده‌ها از تحلیل مضمون بهره گرفته شده است. برخی از آیین‌های ایرانی ضمن ریشه عمیق در تاروپود ملت ایران در کشورهای دیگر نیز از ارزش والایی برخوردار هستند. درگذر زمان آیین‌های ایرانی از کارکردهای ویژه‌ی زمان خود به کارکرد صلح و دوستی تبدیل شده‌اند. این پژوهش سعی دارد بیان کند که آیین‌ها و سنت‌های ایرانی علاوه بر تقویت همبستگی، ایجاد انسجام درون کشور، تعمیق هویت ایرانی، توانایی اتحاد و همبستگی با بسیاری از کشورهای جهان را نیز دارد. تقویت و توجه به آیین‌های جهان‌شمول ایرانی، باعث افزایش اقتدار و مشروعیت چهره‌ی جهانی ایران می‌شود. اشتراک‌های فرهنگی و آیین‌های فراگیر، می‌تواند امنیت، صلح و دوستی را به همراه داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آبخضر، اصغر؛ متفکر، حسین. (1393). «بررسی تأثیر مراسم و مناسبت‌های ملی در تقویت همبستگی و وحدت ملی با تأکید بر تربیت اجتماعی جوانان». دو فصلنامه پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی. س4. ش9. صص 142-113.
آقاخانی بیژنی، محمود؛ محمدی فشارکی، محسن. (1399). «تحلیل کارکردهای اجتماعی آیین‌ها و جشن‌ها در شاهنامه، بر اساس نظریه‌ی امیل دورکیم». جستارهای نوین ادبی. د53. ش210. صص46-25.
آقاجانی، حسین؛ جلال کمالی، اسما. (1391). «بررسی مردم شناختی ورزش باستانی (زورخانه‌‌ای) در شهر کرمان». دانش‌های بومی ایران. ش2. صص60 -31.
آل‌بویه، محبوبه. (1381). «چهارشنبه و آتش». فردوسی. ش3. صص16-14.
الهویردی زاده، رضا؛ احمدی پور، زهرا؛ کریمی، مهدی؛ صفری، عبداله. (1395). «تبیین رابطه بین توسعه‌یافتگی سرزمین با سازه‌های انسانی مستقر در فضای جغرافیایی با تأکید بر جغرافیای انتقادی و انسان‌گرا (مطالعه‌ی موردی: ایران)». نشریه جغرافیا و برنامهریزی محیطی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان). د27. ش1. صص 186 – 163.
احمدی، حمید. (1390). بنیادهای هویت ملی ایرانی: چارچوب نظری هویت ملی شهروندمحور. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
احمدی‌زاده، زهراسادات. (1387). «بازی‌های کهن ایران». نشریه اطلاع‌رسانی و کتابداری «کتاب ماه هنر». ش 123. صص 54-57.
اختر شهر، علی. (1385). مؤلفه‌های جامعه‌پذیری سیاسی در حکمت دینی. تهران: نشر سازمان انتشارات تبلیغات اسلامی.
ارجمندی، غلامرضا؛ نوروزی، ابوالقاسم. (1389). «حل منازعات قومی در میان عشایر بختیاری شهرستان ایذه: رسم خون‌بری یا خون‌بس». مجله‌ی بررسی مسائل اجتماعی ایران. س1. ش1. صص 44-1.
اشرف، احمد. (1372). «هویت ایرانی». فصلنامه‌ی گفتگو. ش2. صص 26-7.
بوستانی، داریوش؛ امینی‌زاده، سینا. (1392). «کاوش کیفی ورزش باستانی زورخانه (مطالعه موردی: ورزشکاران شهر کرمان)». راهبرد اجتماعی فرهنگی. س3. ش9. صص 133-109.
بهروز، ذبیح اله. (1346). «گوی و چوگان». بررسی‌های تاریخی. د2. ش 9 و10. صص 92-65.
بیگدلو، رضا. (1393). «ارزیابی انتقادی تاریخ‌نگاری ناسیونالیستی در ایران». مطالعات ملی. س15. ش2. صص 126-95.
پاپ زن، عبدالحمید؛ آگهی، حسین؛ شاهمرادی، مهنا. (1399). بازنمایی هویت ایرانی- اسلامی در پرتوی بازی‌های بومی و محلی، نهمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. تهران: مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. دانشگاه تهران.
پورتقی، رؤیا؛ سپهر، محمدهمایون؛ رشیدوش، وحید. (1399). «قدرت و عاملیت و نمایش‌های آیینی زنانه (مطالعه‌ای در نمایش‌های زنانه قبل از دهه پنجاه)». پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران. د10. ش2. صص 308-287.
پورسعید، فرزاد. (1386). «گوناگونی و انسجام ملی در جامعه ایرانی». مطالعات راهبردی. د10. ش35. صص 33-60.
تقوی نسب، نجمه. (۱۳۹۱). «فلسفه و مفاهیم درس تاریخ». مجله‌ی رشد آموزش تاریخ. د13. ش47. صص 15-6.
توسلی، غلامعباس. (1360). «دورکیم و تقسیم کار اجتماعی». مجله‌ی نشر دانش. ش 5 و6. صص 27-24.
حیدری، علی؛ دولتشاه، ناصر. (1391). «جلوه‌های تصوف، فتوت و مذهب تشیع در ورزش باستانی و زورخانه‌ای ایران». پژوهش در مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی. س2. ش20. صص72 -57.
حیدری، محمدجواد. (1401). «مشارکت عادلانه اقوام در ساختار سیاسی و صلح پایدار در افغانستان». معارف اسلامی و علوم سیاسی. د5. ش20. صص46-21.
خدادادی، محمدرسول؛ عسکریان، فریبا. (1389). بازی‌های بومی و محلی شمال غرب. چاپ اول. تهران: عصر انتظار.
داودی حموله، ثریا. (1393). دانشنامه قوم بختیاری (تحلیل آداب، آیین، سنت، اعتقاد و باورداشت). اهواز: انتشارات معتبر.
درکیم، امیل. (1396). صور ابتدایی حیات دینی. ترجمه‌ی باقر پرهام. چاپ ششم. تهران: ثالث
درویشی، محمدرضا. (1380). از میان سرودها و سکوت‌ها. تهران: موسسه ماهور.
رضوی فرد، بهزاد؛ مرادقلی، حسین؛ ضرغامی، سیروس. (1395). «بررسی آثار ترمیمی اجرای مراسم خون صلح؛ مطالعه موردی در استان کرمانشاه». نشریه حقوقی دادگستری. د80. ش94. صص 234 – 217.
سازمند، بهاره. (1397). «نوروز و همگرایی فرهنگی در حوزه‌ی تمدّنی ایران». سیاست و روابط بینالملل. س2. ش1. صص 104-89.
سالم، ملیحه؛ غفاری هشتجین، زاهد. (1395). «بررسی نقش مؤلفه‌های دینی عید نوروز در تقویت هویت ملی». اولین کنفرانس بین‌المللی مطالعات اجتماعی فرهنگی و پژوهش دینی-غدیر. رشت.
سجادی، سیدمحسن. (1398). «تحلیل آیین نمایشی اسب چوبی و بررسی منشأ آن». نشریه‌ی فرهنگ و ادبیات عامه. د7. ش26. صص 100 – 81.
سلطانپور، عقیل. (1398). «مطالعه ‌و ‌بررسی ‌نهادهای‌ کیفری‌ سنتی‌ ایرانی‌ در ‌قوم ‌بختیاری». مطالعات ایران‌شناسی. س5. ش14. صص 106- 89.
سلیمی، مینو. (1390). «نوروز». انسان و فرهنگ. س1. ش1. صص21-1.
سیدامامی، کاووس. (1377). «یکپارچگی ملی و رشد هویت‌های قومی». مطالعات راهبردی. پیش‌شماره 1. صص 7-17.
شایسته رخ، الهه. (1390). «آیین‌های شب یلدا در فرهنگ مردم ایران». فرهنگ مردم ایران. ش27. صص 26 -9.
شمس، مجید؛ بختیاری وارسته، زهره. (1394). «گردشگری و آیین‌های باستانی در ایران». نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی. س7. ش26. صص 262-243.
طالبیان، محمدحسن. (1386). «اهمیت و نقش تعامل فرهنگی در اعتلای جهان معماری (با نگاه ویژه به تخت جمشید و پاسارگاد)». نشریه بینالمللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید. د18. ش5. صص 91 -81.
طرفی حردانی، سهام؛ رستمی، محسن. (1401). «واکاوی مسیرهای صلح». دانش‌نامه‌ی علوم سیاسی. س3. ش8. صص 106 -88.
عباس‌زاده کناری، عالمه؛ امینی، علی‌اکبر؛ مایلی، محمدرضا؛ توحیدفام، محمد. (1398). «شأن و جایگاه نوروز در نزد ایرانیان با تأکید بر شاهنامه». پژوهش اجتماعی. د11. ش45. صص 148-122.
عباس‌زاده مرزبالی، مجید. (1399). «نهاد آموزش‌وپرورش و ضرورت اتخاذ سیاست هویتی جامع به‌منظور تقویت هویت ملی در ایران». علوم سیاسی. د16. ش50. صص 77 -57.
عباسی، فهیمه؛ خندقی، جوادامین. (1400). «تحلیل جنبه نمایشی آیین‌های اسب چوبی و نخل گردانی سبزوار از منظر پال وودراف». پژوهش در هنر و علوم انسانی. ج1. س6. ش36. صص 54 -45.
عبداللهی، محمد؛ قادرزاده، امید. (1382). «فاصله قومی و عوامل مؤثر بر آن در ایران». فصلنامه علوم اجتماعی. د10. ش24. صص 36-1.
عبدالهی، پریسا؛ سامانیان، کورس. (1397). «جایگاه ارزش و ارزش‌شناسی در رویکردهای گذشته‌ی حفاظت و مرمت در محوطه‌ی میراث جهانی تخت جمشید». مجله مطالعات باستان‌شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. د10. ش2. صص 203-185.
غرایاق زندی، داود؛ ماکویی، سویل. (1398). «بنیان‌‌های طبیعی صلح و دوستی در آیین نوروز». تحقیقات فرهنگی ایران. د12. ش46. صص 23-1.
غلامی، حسین؛ مرادقلی، حسین. (1394). «خون صلح؛ حل‌وفصل سنتی قتل». نشریه علمی پژوهشهای حقوق جزا و جرم‌شناسی. د3. ش5. صص 184- 159.
فتح‌اللهی، ابراهیم. (1395). «اتحاد اقوام ایرانی و نوروز باستانی». سایت صدای معلم، http://www.sedayemoallem.ir
قرخلو، مهدی. (1382). «تحکیم همبستگی ملی با تأکید بر عناصر جغرافیای فرهنگی در ایران». پژوهش‌های جغرافیایی. د35. ش3. صص 86-75.
قلی‌زاده، عبدالحمید. (1392). «عید نوروز، عامل هم‌گرایی در روابط کشورها». رشد آموزش علوم اجتماعی. د15. ش3. صص 21-16.
کریمی، مهدی؛ حافظ نیا، محمدرضا. (1397). «تبیین نقش دولت محلی در صلح سازی». فصلنامه ژئوپلیتیک. س14. ش3. صص 30-1.
کریمی‌مله، علی. (1385). «چند فرهنگ باوری و همبستگی ملی: تأملی انتقادی». فصلنامه مطالعات ملی. س7. ش3. صص93-114.
کیانی، امران؛ سمیعی اصفهانی، علیرضا. (1396). «بررسی نقش و کارکرد نمادهای مناسکی در همبستگی ملی در جمهوری اسلامی ایران». رهیافت انقلاب اسلامی. س11. ش41. صص 70 -51.
کریم‌پور، نسرین. (1394). «بررسی و تحلیل بازی‌های کودکانه قرن ششم هجری به استناد اشعار خاقانی شروانی». نامه انسان‌شناسی. س13. ش23. صص 218-194.
گیویان، عبداله. (1385). «آیین، آیینی سازی و فرهنگ عامه‌پسند دینی: تأملی در برخی بازنمایی‌های بصری دینی و شیوه‌های جدید مداحی». نشریه مطالعات فرهنگی و ارتباطات. د2. ش5. صص 211- 179.
ماسوری، شکوفه. (1382) «خی صُل». مجله نامه‌ی انسان‌شناسی. د2. ش3. صص 92 – 71.
ماکویی، سویل. (1395). «جلوه‌های کارکردی صلح در آیین نوروز؛ ثبات، عدالت، رهایی». فصلنامه فرهنگ مردم ایران. ش44. صص 91 -75.
محتشم، عادله؛ سامانیان، صمد. (1396). «کارکردشناسی نخل در آیین نخل گردانی از منظر حفاظت از گنجینه‌های فرهنگی ایران». نشریه پژوهش‌های ایران‌شناسی. د7. ش2. صص 121 – 103.
مختاریان، بهار؛ واعظ شوشتری، تهمینه. (1396). «تحلیل ساختاری آیین‌های اسب چوبی و کوسه برنشین در ایران و پیوند آن با آیین‌های فرهنگ هند و اروپایی». نشریه پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران. د7. ش2. صص 115-93.
مرادی غیاث‌آبادی، رضا. (۱۳۸۷). راهنمای زمانِ جشن‌ها و گردهمایی‌های ملی ایران باستان. تهران: نوید شیراز.
مرشدی‌زاده، علی. (1387). «نمادها و آیین‌‌ها در ایران پس از انقلاب و نقش آن‌ها در همبستگی ملی». نشریه مطالعات ملی. د9. ش4. صص 98 -73.
مقصودی، مجتبی؛ علی پور، جعفر. (1390). «بررسی نمادها و آیین‌های مشروعیت بخش در برنامه‌های صداوسیما با تأکید بر مناسک مذهبی». فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل. د4. ش14. صص 116-77.
مقصودی، منیژه؛ غربی، موسی‌الرضا. (1392). مراسم آیینی اسب چوبی. مجموعه مقالات انسان‌شناسی هنر به کوشش بهار مختاریان و محمدرضا رهبری. اصفهان: حوزه‌ی هنری اصفهان.
موسوی‌فر، زهره. (1397). «بازتاب فلسفه سیاسی هابز و کانت راجع به صلح در توسل به عدالت کیفری بین‌المللی». پژوهش‌های روابط بین‌الملل. د8. ش30. صص 124-75.
مولادوست، کیومرث؛ شاه امیری، ربابه؛ بهادر، حسین؛ جاوید، فضائیل. (1398). «امکان‌سنجی برگزاری مسابقات چوگان در تنگ چوگان کازرون و اثرات پیش‌بینی‌شده آن بر جامعه میزبان». فصلنامه علوم ورزش دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج. د11. ش36. صص 102-81.
مؤمنی، مصطفی؛ صرافی، ظفر؛ قاسمی خوزانی، محمد. (1387). «ساختار و کارکرد گردشگری مذهبی - فرهنگی و ضرورت مدیریت یکپارچه در کلان شهر مشهد». فصلنامه جغرافیا و توسعه. د 6. ش11. صص 38-22.
میرئی، حسن. (1349). آیینه پهلوان‌نما. تهران: نشر میهن.
نامیان، فاطمه؛ عشایری، طاها؛ صالحی، حوریه‌سادات؛ سیفی، محمدرضا. (1399). «خون بس در فرهنگ سنتی ایران: تحلیل کارکردگرایانه از منظر دورکیم». فرهنگ مردم ایران. ش60. صص 130-107.
نولان، پاتریک؛ لنسکی، گرهارد. (1386). جوامع انسانی (مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کلان). ترجمه ناصر فکوهی. چ 3. تهران: نشر نی.
ویلیامز، فرانک پی؛ مک شین، ماری لین. (1388). نظریه‌های جرم‌شناسی. ترجمه حمیدرضا ملک‌محمدی. چاپ سوم. تهران: میزان.
یوسفی، علی. (1380). «روابط بین‌قومی و تأثیر آن بر هویت ملی اقوام در ایران». فصلنامه مطالعات ملی. ش8. صص13-42.
Bell, C. (1992), Ritual Theory, Ritual Practice. New York, Oxford: Oxford University Press.
Brunton, R. (1980), Correspondence. Man (NS), 15(4), pp. 734-35.
Cashman, R. (2002). Sport in the National Imagination. Walla Walla Press, Sydney.
Geertz, C. (1973). The Interpretation of Cultures: Selected Essays. New York: Basic Books.
Parekh, Bhikhu (2005); Dialogue Between Cultures, Democracy, Nationalism and Multiculturalism, Ramon Maiz and Ferran Requjo, UK: Frank Cass Publications.
Philippot, P. 1972. Historic preservation: philosophy, criteria, guidelines, I, in: Price, N., Stanley, T. Jr., Kirby, M., Vaccaro, Melucco, A., (eds.), historical and philosophical issues in the conservation of cultural heritage, Los Angeles, The Getty Conservation Institute pp.268-
Turner, V. (1984), The Anthropology of performance. New York: performing Arts Journal Publications.