تأملی برآداب کهن رزم و جنگاوری بر اساس دارابنامۀ بیغمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زیان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی دانشگاه کاشان کاشان. ایران.

10.22077/jcrl.2024.6983.1079

چکیده

مقالۀ حاضر به بررسی دارابنامه (887 ه.ق) یا به تعبیر دقیق‌تر فیروزشاه‌نامه می‌پردازد. دارابنامه، یکی از کهن‌ترین حماسه‌‌های عاشقانه و عامیانۀ فارسی ایران قبل از اسلام است که محمد بیغمی آن را دربارۀ قهرمانی‌های فیروزشاه پسر داراب کیانی روایت کرده و محمود دفترخوان آن را نگاشته است. نویسندۀ مقاله با توجه به این نکته که داستان‌های عامیانۀ کهن می‌توانند منبع ارزشمندی برای کشف آداب و رسوم دوران روایت داستان نیز باشند، درنظر دارد با استفاده از رویکرد توصیفی- تحلیلی مبتنی بر متن دارابنامۀ بیغمی -که حماسه‌ای عاشقانه (رمانس) است- گوشه‌‌هایی از آداب و رسوم جنگاوری ایران کهن را بازنماید؛ ازاین‌رو می‌کوشد با پاسخ به این پرسش که آیین رزم و جنگاوری در دارابنامۀ بیغمی چگونه است و آداب و رسوم جنگاوری این داستانِ متعلق به ایران پیش از اسلام، چقدر با آداب و رسوم اسلامی و دوران نویسنده مطابقت دارد؟، تبیین کند داستان‌های عامیانه از جمله دارابنامه، علاوه بر تبیین آداب و رسوم مرسوم در ایران کهن و دوران پیدایش خود، آداب رایج دوران کتابت داستان را نیز منعکس می‌کنند؛ چنانکه می‌توان گفت بسیاری از آیین‌های مرسوم رزم در دارابنامه بیغمی، متعلق به عصر اسلامی است؛ به‌گونه‌ای‌که این اثر را از نظر ویژگی‌های رزمی می‌توان با شاهنامه‌ها، فتوت‌نامه‌ها وآثار پهلوانی فارسی مطابقت داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن ندیم، محمد بن اسحاق. (1346). الفهرست. ترجمۀ محمدرضا تجدد. تهران: بانک بازرگانی ایران.
ارّجانی، فرامرز بن خداداد. (۱۳۶۲). سمک عیار. ج1. مجلد۱. مقدمه و تصحیح پرویز ناتل خانلری. تهران: آگاه.
ارّجانی، فرامرز بن خداداد. (۱۳۴۳). سمک عیار. ج1. مجلد۲. مقدمه و تصحیح پرویز ناتل خانلری. تهران: دانشگاه تهران.
ارّجانی، فرامرز بن خداداد. (۱۳۶۷). سمک عیار. ج2. مقدمه و تصحیح پرویز ناتل خانلری. تهران: آگاه.
ارّجانی، فرامرز بن خداداد. (۱۳۶۳). سمک عیار. ج3. مقدمه و تصحیح پرویز ناتل خانلری. تهران: آگاه.
بلوکباشی، علی. (1390). «معرفی و نقد بر داراب‌نامه» در ارج­نامه ذبیح­الله صفا. نوشتۀ سیدعلی آل­داوود. تهران: میراث مکتوب.
 بیغمی، محمد. (1381). دارابنامه. به کوشش ذبیح­الله صفا. تهران: علمی فرهنگی.
پادشاه، محمد. (۱۳۶۳). فرهنگ آنندراج. به کوشش محمد دبیر سیاقی. تهران: خیام.
جنیدی، فریدون. (۱۳۸۴). حقوق جهان در ایران باستان. تهران: بلخ.
دهخدا، علی‌اکبر. (1372). لغت­نامه. تهران: دانشگاه تهران.
تفضلی، احمد، (1378). تاریخ ادبیات پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. تهران: سخن.
رامپوری، غیاث­الدین محمد. (1375). غیاث­اللغات. به کوشش منصور ثروت. تهران: امیرکبیر.
صفا، ذبیح‌الله. (1371). تاریخ ادبیات ایران. تهران: فردوس.
فخرمدبر، محمدبن منصور. (۱۳۴۶). آداب­الحرب و الشجاعه. تصحیح احمد سهیلی خوانساری. تهران: اقبال.
میرصادقی، جمال. (1383). داستان و ادبیات. تهران: آیه مهر.
حکیم، منوچهرخان. (1388). اسکندرنامه نقالی. به کوشش علیرضا ذکاوتی قراگزلو. تهران: سخن.
یونسی، ابراهیم و یارشاطر، احسان. (1383). «ادبیات داستانی در ایران زمین» در دانشنامه ایرانیکا. تهران: امیرکبیر.