کارکرد شعر فارسی در خاطره‌نگاری‌های دفاع مقدس با تکیه بر پنج اثر ( دا، من زنده ام، آن بیست و سه نفر، پایی که جا ماند، سلام بر ابراهیم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

10.22077/jcrl.2023.6716.1057

چکیده

خاطره‌نگاری یکی از انواع نثر معاصر است که با رمان‌خاطره‌های دفاع مقدس به کمال خود نزدیک شده است. از خصایص این آثار کاربرد اشعاری در ضمن متن آن است. پژوهش حاضر به کمک ابزار کتابخانه‌ای و روش توصیفی-تحلیلی، به دنبال بررسی نوع، کارکرد و کیفیت اشعار این متون است. بر همین اساس پنج اثرِ دا، من زنده‌ام، آن بیست-وسه نفر، پایی که جاماند و سلام بر ابراهیم که پرمخاطب‌تر و از نمونه‌های أعلای ادبیّات پایداری هستند برای تحلیل انتخاب شدند. اشعارِ این متون بیشتر از شاعران کلاسیک فارسی است که چهار زمینۀ محتوایی اصلی دارد: 1.دلاوری رزمندگان و تهییج مخاطب 2.اسارت، غم غربت و حس نوستالژی 3.تجلیل از شهدا و رزمندگان 4.پیامدهای جنک و ویرانی‌. شعر در این آثار، برخلاف گذشته، بیشتر کارکردی عاطفی-انگیزشی دارد. آثاری که تصویرگر روزهای آغازین جنگ هستند اشعاری حماسی دارند و شجاعت رزمندگان را با تکیه بر بن‌مایه‌های ملی-مذهبی نشان می‌دهند. فضای معنوی جنگ، باعث شده بیشترین اشعار به‌کار رفته در این آثار، اشعار عرفانی مولانا باشد. اشعارِ رمان‌خاطره‌های اُسرا نشانگر حس نوستالژی رزمندگان اسیر نسبت به وطن، خانواده و یاران شهید است. کلمات «کربلا»، «شهید»، «خون» و «خاکستر» در این اشعار پربسامد است که نشان دهندۀ بن‌مایه‌های مذهبیِ دفاع و ویرانی‌های جنگ است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • قرآن کریم. (1398). ترجمۀ حسین انصاریان. مشهد: آستان قدس رضوی.
  • آباد، معصومه. (1393). من زنده­ام: خاطرات دوران اسارت معصومه آباد. تهران: انتشارات بروج.
  • ترکی، محمدرضا. (1395). ادبیات انقلاب اسلامی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها.
  • جعفری، مجتبی. (1390). سفیران ویرانی: تلفات و خسارت­های ناشی از حملات موشکی عراق. تهران: نشر پیام آزادگان.
  • حسینی، سیده­اعظم. (1388). دا: خاطرات سیده­زهرا حسینی. تهران: انتشارات سورۀ مهر.
  • حسینی­پور، سیدناصر. (1391). پایی که جا ماند: یادداشت­های روزانۀ سیدناصر حسینی­پور از زندان­های مخفی عراق. تهران: انتشارات سورۀ مهر.
  • حرعاملی، محمد­ابن­حسن. (1371). وسائل الشیعه. نسخۀ دیجیتال. قم: موسسۀ آل­البیت.
  • خزائلی، احمد. (1366). شرح گلستان سعدی. تهران: نشر جاویدان.
  • خطیبی، حسین. (1375). فن نثر در ادب فارسی. تهران: نشر زوار.
  • سنگری، محمدرضا. (1377). «ادبیات پایداری». نامۀ پژوهش. س9. ش9.
  • شریفیان، مهدی. (1386). «بررسی نوستالژی غم غربت در اشعار فریدون مشیری». دانشگاه الزهرا. ش.17(68). صص84-64.
  • شمیسا، سیروس. (1387). سبک شناسی نثر. تهران: نشر میترا. چاپ دوازدهم.
  • صفا، ذبیح­الله. (1381). تاریخ ادبیات ایران. جلد دوم. تهران: فردوس.
  • صنعتی، محمدحسین. (1389). آشنایی با ادبیات دفاع مقدس. تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش­های دفاع مقدس.
  • فروغی­جهرمی، محمد­قاسم. (1383). گامی در راه علمی شدن خاطره­نویسی: مجموعه مقالات اولین همایش علمی خاطره­نویسی. تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس.
  • کافی، غلامرضا. (1391). «همگرایی معنایی میان شعر و داستان دفاع مقدس». ادبیات پایداری. ش7. صص214-177.
  • کرمی، یوسف؛ احمدی، میثم. (1398). «تأملی در نثر ترجمۀ سرگذشت حاجی بابای اصفهانی». بهار ادب، ش46.
  • گروه فرهنگی شهید ابراهیم هادی (1399). سلام بر ابراهیم: زندگی­نامه و خاطرات شهید ابراهیم هادی. چاپ صدوچهل و پنجم. تهران: نشر شهید ابراهیم هادی.
  • محمدی، عبدالله. (1392). نوستالژی در آثار داستانی صادق چوبک. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.
  • یوسف­زاده، احمد. (1394). آن بیست‌وسه نفر. تهران: سورۀ مهر. چاپ بیست و دوم.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار