تحلیل محتوای گورنبشته‌های ایران بر پایۀ هشت اثر مکتوب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه علوم انسانی، پژوهشکده دانشنامه نگاری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

10.22077/jcrl.2025.7552.1124

چکیده

گورنوشته‌ها یکی از مهم‌ترین اسناد برای بررسی جامعه‌شناسی نگرش عامّه به مرگ محسوب می‌شوند. در کنار آیین‌های متنوعی که برای مرگ در جوامع مختلف برگزار می‌شود، نوشتن اشعار یا متون منثور بر روی سنگ‌ قبرها تقریباً در سراسر جهان مرسوم است.در این پژوهش با روش کتابخانه‌ای و گردآوری 770گورنوشته‌ از هشت منبع و مربوط به مناطق مختلف ایران، محتوای آنها بررسی وتحلیل شد.

یافته‌ها نشان می‌دهند عمده محتوای گورنوشته‌ها در ایران عبارت‌اند از: توسّل به پیامبر اکرم(ص) و ائمه‌معصومین(ع) و شفاعت‌خواهی از آنان که در صدر آنها توسّل به امام حسین(ع) دیده می‌شود؛ ، ذکر شغل متوفی که به دو صورت مستقیم و بیان متعلقات شغل آمده است؛ و جایگاه اجتماعی متوفّی که در آیات، احادیث والقاب مستتر شده است؛ویژگی‌های شخصی متوفی مانند جوانی، جنسیت، خلق نیک، سیادت نیز منقوش برگورهاست؛ ذکر نحوه و مکان مرگ مانند مرگ در راه سفرهای زیارتی، شهادت و کارگر شدن چشم بد از جملۀ آنهاست؛ قید زمان مرگ با مادّه‌تاریخ که در آنها نیز با توسّل به معصومین (ع) و آرزوی بهشت برای متوفی، ماده تاریخ ساخت‌اند؛ طنز نیز در گورنبشته‌ها جایگاه دارد؛ عامّه با بیان دعا بر گورنوشته‌ها برای متوفی، زائران قبر و یاران سوگ خیرخواهی کرده‌اند و .و با جملات اعلان وفات مرگ را نه فنا، بلکه انتقال دانسته‌اند؛ و در انتخاب سور و آیات قرآنی برای مقابر، به کارکردهای آخرت‌شناختی و فضایل و خواص آیات و سور توجّه کرده‌اند و شأن و موقعیت اجتماعی آنان نیز دور از نظر نمانده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار