آیین عاشقی در آیینه آثار احمد عزیزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری ادبیات دانشگاه بیرجند

10.22077/jcrl.2025.7057.1086

چکیده

ﭼکیده

عشق، یکی از مهم‌ترین مسائل عرفان و تصوف است. برخی از صاحبنظران عشق را راهی برای رسیدن به عرفان و برخی دیگر آن را مرحله‌ای پس از درک عرفان می‌دانند. عزیزی به پیروی از عارفان کهن، بسیاری از مفاهیم و مضامین عالی عرفانی را در قالب شطح بیان کرده است . او سیر الی الله را با همراهی عشق میسر می‌داند.

بررسی دیدگاه وی با عنوان آئین عاشقی در آئینه آثار احمد عزیزی در حقیقت بررسی روش سلوک عاشقانه عرفانی است. آثار منظوم و منثور عزیزی از جمله یک «لیوان شطح داغ، ملکوت تکلم، ترجمه زخم، شرجی آواز ،قوس غزل» و... محدوده این بررسی است. هدف از این مطالعه، بررسی ﭼارﭼوب فکری و جایگاه عشق و روش عاشقی را در ذهنیت احمد عزیزی و تبیین رویکرد او در سلوک است. در این راستا پاسخ به این سؤال ضروری است که انواع عشق و آداب آن در آثار عزیزی کدام است؟ و در این مسیر از سلوک کدام عارفان تتبع کرده است؟

در پایان دریافتیم که عزیزی به اتحاد عشق و معرفت باور دارد و آن دو را جدا از یکدیگر ندیده است. وی در روش عاشقی به روزبهان و در انتخاب قالب بیانی خود به مولوی نظر داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
ارنست، کارل. (1387). روزبهان بقلی؛ تجربه عرفانی و شطح ولایت در تصوف ایرانی. ترجمة کورس دیوسالار. تهران: امیرکبیر.
حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدین محمد. (1385). دیوان حافظ. با مقدمه دکتر محمدجعفر یاحقی. مشهد: به‌نشر.
خادمی کولایی، مهدی و بزرگی قلعه‌سری، سیده هاجر. (1394). «بررسی تطبیقی مفهوم عشق نزد فلوطین و مولانا». پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. د 3. ش1. صص 164-143.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1402).  از کوچه رندان. تهران: علمی.
سیدان، الهام. (1393). «مبانی نظری مراحل سیر و سلوک در مشرب الارواح روزبهان بقلی». ادبیات عرفانی. س6. ش11. صص152- 123.
شادمنامن، محمدرضا؛ حسن‌زاده، شهریار؛ بی‌غم علی بابالو، لطفعلی. (1393). «بررسی مفهوم عشق در آثار روزبهان بقلی». عرفان اسلامی. س10. ش40. صص217- 191.
صادقی، مجید و عروجی، راضیه. (1385). «حیرت در عرفان». پژوهش‌های فلسفی و کلامی. د7. ش28. صص 31-63.  
ضیف، شوقی. (1999). الحب العذری عند العرب. لبنان: انتشارات دارالمصریه.
طباطبایی، فاطمه. (1392). سخن عشق؛ دیدگاه‌های امام خمینی و ابن عربی. تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
           قشیری، عبدالکریم‌ بن هوازن. (1374). رساله قشیریه. ترجمه حسن بن احمد عثمانی. مقدمه بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
عزیزی، احمد. (1372). ملکوت تکلم. تهران: روزنه.
عزیزی، احمد. (1375). ترجمه زخم. تهران: روزنه.
عزیزی، احمد. (1387).  ناودان الماس. تهران: کتاب نیستان.
عزیزی، احمد. (1388). شرجی آواز. تهران: سوره مهر.
عزیزی، احمد. (1390). یک لیوان شطح داغ. تهران: کتاب نیستان.
علی جولا، الهام و آشوری، هنگامه. (1391). «بررسی تطبیقی مفهوم عرفانی عشق در اندیشه عطار و سهروردی». دانشکده تبریز. س 65. صص 107- 75.
کاشانی، عزالدین محمود. (1389). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. مقدمه تصحیح و توضیحات عفت کرباسی و محمدرضا بزرگر خالقی. تهران: زوار.
موسوی خمینی، روح‌الله. (1376). مصباح الهدایه الی الخلافة و الولایة. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
همدانی، عین‌القضات. (1362). نامه‌های عین‌القضات همدانی. ج1. مصحح عفیف عسیران و علی‌نقی منزوی. تهران: کتابفروشی منوجهری و زوار.
همدانی، ملاعبدالصمد. (1387). رساله در عشق الهی. به تصحیح احسان فتاحی اردکانی. اقوام و مذاهب. س2. ش8 و9. صص190- 163.
یثربی، سید یحیی. (1390). عرفان عملی. تهران: بوستان کتاب.