باورها و آیین‌های مرتبط با درخت در اساطیر و فرهنگ عامۀ ایران

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

10.22077/jcrl.2025.7790.1138

چکیده

درخت همواره برای بشر نمادی از جاودانگی و خردمندی بوده است. ایران یکی از کهن‌ترین فرهنگ‌هایی است که در آن همواره درخت، به عنوان موجودی مقدس، مورد احترام بوده و کارکردهای آیینی بسیار داشته است. اساطیر و تاریخ ایران پر از رویدادها و آیین‌هایی است که به تقدس درخت بازمی‌گردد. امروزه با وجود غلبۀ نسبی مدرنیته زندگی در ایران از یک‌سو و مخالفت مذهب اسلام با باورهای عامیانه از سوی دیگر، همچنان در اغلب نقاط ایران درختان مقدسی وجود دارند که کارکردهای ویژۀ خود را حفظ کرده‌اند. به گونه‌ای که می‌توان گفت هیچ دهستانی در ایران وجود ندارد که از درخت یا درختان مقدس خالی باشد. مشهورترین درختان مقدس در باورهای عامیانۀ مردم ایران عبارتند از: سرو، چنار، نخل، پسته کوهی (بنه)، نفوس، توت، گردو، زالزالک، بادام کوهی، زیتون، گودگز، سدر، آزاد، تاوی، انگور و کاج. اغلب این درختان یا میوه‌دار هستند یا خواص دارویی دارند و به دلیل اقتصادی یا پزشکی در زندگی انسان‌ها نقشی حیاتی یافته‌اند. انواع این درختان به دلیل تنوع جغرافیایی در ایران بسیار زیاد است؛ اما با وجود تنوع درختان، کارکردها، آیین‌ها و باورهای مرتبط با آن‌ها در همۀ ایران مشترک است. این باورها را می‌توان در 8 محور زیر بررسی نمود: 1. بهشتی بودن؛ 2. خدا، پادشاه یا سید بودن؛ 3. عملکردهای جادویی؛ 4. کیفرهای آسیب رساندن و قطع درختان؛ 5. تقدس درختان در زمان‌های مقدس؛ 6. تقدیم پیشکش و قربانی به درخت؛ 7. بدشگونی درختان؛ 8. انسان‌پنداری درخت. این پژوهش بر اساس یافته‌های میدانی نگارندگان و منابع کتابخانه‌ای فراهم آمده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

پژوهشنامۀ فرهنگ و ادبیات آیینی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 31 اردیبهشت 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار