زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند. بیرجند، ایران.
10.22077/jcrl.2025.8481.1173
چکیده
با این‌که پژوهشگران در تقسیم‌بندی‌های رایج خود حماسه‌ها را به سه زیرنوع ملی، تاریخی و دینی تقسیم می‌کنند، بررسی پژوهش‌های مبسوط محققان ایرانی در زمینه حماسه‌ها گویای آن است که حماسه‌های دینی و تاریخی کمتر از حماسه‌های ملی مورد توجه بوده و ویژگی‌های این آثار در ادبیات فارسی یا مغفول مانده یا تحت‌الشعاع شاهنامه‌پژوهی واقع شده است. بنابراین، شناخت ویژگی‌های متون حماسی دینی یا تاریخی برای تکمیل تحقیقاتی که منجر به ارزیابی دقیق آثار حماسی ایران و تطور آن شود، ضروری است. از این روی، نگارنده در این پژوهش کوشیده است تا سیر حماسه‌های دینی در ادبیات ایران را بر اساس نقش گفتمان‌های فرهنگی به اجمال بررسی کند، اگرچه دستیابی جامع به این امر نیازمند پژوهش‌های گسترده و مستمر است. بررسی حماسه‌های دینی در ادبیات ایران بیانگر آن است که روایات تاریخی و مستندات مذهبی همراه با عناصری از ادبیات شگرف در پیدایی این آثار نقش داشته و البته این نوع حماسه‌ها محدود به فرهنگ اسلامی نبوده، گرچه عمده آن‌ها به مذهب تشیّع تعلّق داشته است. درآمیختگی فرهنگی و هویت چندگانه در متن حماسه‌های دینی بسیار پررنگ است و پیوستگی روحی و اخلاقی ایرانیان را به فرهنگ ملی، باورهای دینی و آموزه‌های عرفانی به خوبی نشان می‌دهد.
)