بررسی آیین‌های گیاهی در میان قوم لک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان

10.22077/jcrl.2025.8667.1180

چکیده

آیین‌های گیاهی آیین‌هایی هستند که در آن‌ها گیاهان نقش محوری و نمادین دارند. بعضی از گیاهان و درختان از روزگاران کهن گاه تقدیس و گاهی سرزنش شده‌اند. در آغاز مردم برای پاسداشت خدایان کشاورزی و امثال آن، گیاهان و درختان را بزرگ می‌داشتند و برای آن‌ها آیین‌هایی را برگزار می‌کردند. قوم لک یکی از اقوامی است که همچنان آیین‌های گیاهی را در میان خود زنده نگاه داشته است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با ابزار کتابخانه‌ای و مصاحبه انجام گرفته است. هدف این پژوهش آن بوده است که آیین‌های گیاهی قوم لک را بررسی و تحلیل کند. بنابراین بعد از بررسی این نتایج به دست آمده است: باورهای مردم لک دربارۀ درختان و گیاهان بیشتر برگرفته از فهم بشر نخستین نسبت به درختان و گیاهان است. این‌که آن‌ها گمان می‌کردند درختان و گیاهان جاندارند و پیرامون خود را درک می‌کنند. در نظر لک‌ها برخی از درختان و گیاهان باعث رسیدن به خواسته‌ها می‌شوند. به همین منظور آن‌ها آیین‌هایی مانند ترساندن درخت بی‌میوه، نامگذاری به نام درختان و گیاهان، احترام به درختان، دود کردن سقز، نگاه‌داشتن تاک، آویختن درک و کنگر، سبزۀ نوروز، آش دندان، خالکوبی با طرح گل‌ها و گیاهان و... را اجرا می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • قرآن کریم. (1376). ترجمۀ محمّدمهدی فولادوند. تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
  • استروس، لوی. (1361). توتمیسم. ترجمۀ مسعود راد. تهران: توس.
  • اسدیان خرم‌‌آبادی، محمد؛ باجلان فرخی، محمدحسین؛ کیانی، منصور. (1358). باورها و دانسته‌‌ها در لرستان و ایلام. چاپ 1. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
  • الیاده، میرچا. (1376). رساله در تاریخ ادیان. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: سروش.
  • اوپانیشادها. (1387). ترجمۀ مهدی جواهریان و پیام یزدانجو. تهران: مرکز.
  • ابوالمعالی الحسینی، نسرین. (1387). «نگاهی نو به دارجنگه». فرهنگ مردم ایران. ش 14. صص 49 – 64 .
  • بویس، مری. (1386). آیین زرتشت؛ کهن روزگار و قدرت ماندگارش. ترجمۀ ابوالحسن تهامی. تهران: نگاه.
  • بهار، مهرداد. (1386). ادیان آسیایی. چاپ ششم. تهران: چشمه.
  • بهار، مهرداد. (1376). از اسطوره تا تاریخ. گردآورنده: ابوالقاسم اسماعیل‌پور. چاپ هفتم. تهران: چشمه.
  • بیرانوند، عزیز. (1394). گرین غم. چاپ دوم. خرم­آباد: شاپورخواست.
  • بیرانوند، یوسف‌علی؛ صحرائی، قاسم. (1401). «بررسی آیین‌های جادویی قوم لک با تکیه بر نظریه جادوی همدلانه فریزر». پژوهشنامه فرهنگ و ادبیات آیینی. د 1. ش 2. صص 39- 23.
  • تاریخ سیستان. (1314). تصحیح محمّدتقی بهار. به همّت محمّد رمضانی. تهران: مؤسسه خاور.
  • دادگی، فرنبغ. (1402). بندهشن. ترجمۀ مهرداد بهار. چ هشتم. تهران: توس.
  • رضایی‌نورآبادی، علی‌عباس. (1386). «طب و درمان عامیانه در بین قوم لک». نجوای فرهنگ. ش 5 و 6. صص 84- 71.
  • جوادی، صادق. (1388). بررسی اشعار چل سُرو به زبان لکی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. خرم‌آباد: لرستان.
  • حیدرنتاج، وحید؛ مقصودی، میترا. (1398). «مقایسۀ تطبیقی مضامین مشترک گیاهان مقدس در نقش‌مایه‌های گیاهی معماری پیش از اسلام ایران و آرایه‌های معماری دوران اسلامی». باغ نظر. د 16. ش17. صص 50- 35.
  • حیدری، علی؛ یاراحمدی، مریم. (1396). «همزاد و جلوه‌های آن در باور قوم لک». فرهنگ و ادبیات عامه. س 6. ش20. صص 250- 225.
  • خرایی، کبری. (1393). «کشاورزی در آیینۀ ضرب‌‌المثل‌‌ها و کنایات بخش خزل». فرهنگان. ش43. صص 61- 41.
  • دهخدا، علی‌اکبر (1341). لغتنامه. 33 جلد. تهران: سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور.
  • رضایی‌نورآبادی، علی‌عباس. (1372). فرهنگ قوم لک. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
  • زمردی، حمیرا. (1382). نقد تطبیقی ادیان و اساطیر در شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی، منطق‌الطیر. تهران: زوّار.
  • زمردی، حمیرا. (1387). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی. تهران: زوّار.
  • زنر، رابرت چارلز. (1384). طلوع و غروب زرتشتی‌گری. ترجمۀ تیمور قادری. تهران: امیرکبیر.
  • سرفراز، علی‌اکبر، فیروزمندی، بهمن. (1381). باستان‌شناسی و هنر دوران تاریخی ماد، هخامنشی، اشکانی، ساسانی. تدوین: محسنی و سروقدسی. تهران: عفاف.
  • سیف‌‌زاده، سیدمحمد. (1377). پیشینۀ تاریخی موسیقی لرستان. خرم‌‌آباد: افلاک.
  • شریعتی‌راد، محمدرضا؛ شریفی، غلامحسین؛ طغیانی، اسحاق. (1398). «تحلیل بازتاب بن‌مایه‌های گیاهی در آیین‌های مردمان کهگیلویه و بویراحمد». فرهنگ و ادبیات عامه. س 7. ش 29. صص 91- 69.
  • شمیسا، سیروس. (1386). بیان و معانی. چاپ دوم. تهران: میترا.
  • شوالیه، ژان؛ گربران، آلن. (1384). فرهنگ نمادها. چاپ دوم. ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی. تهران: جیحون.
  • عالی‌پور، کامین. (1384). دستور زبان لکی، ضرب‌المثل‌ها و واژه‌نامه. خرم‌آباد: افلاک.
  • عسکری عالم، علی‌‌مردان. (1391). افسانه‌‌ها و باورداشت‌‌های غرب ایران. تهران: آرون.
  • فروید، زیگموند. (1351). توتم و تابو. ترجمۀ محمدعلی خنجی. تهران: طهوری.
  • فریزر، جیمز جرج. (1392). شاخۀ زرین، پژوهشی در جادو و دین. چاپ هفتم. تهران: آگاه.
  • کرباسی، ملیحه. (1384). «تداوم برخی آیین‌‌های کهن سوگواری در ایران امروز». نامه انجمن. ش 19. صص 188- 177.
  • گیلگمش. (1383). ترجمۀ لوحه‌های میخی جرج اسمیت، ترجمۀ آلمانی گئورک بوکهارت، ترجمۀ فارسی داوود منشی‌زاده: تهران: اختران.
  • مبینی، مهتاب؛ شافعی، آزاده. (1394). «نقش گیاهان اساطیری و مقدس در هنر ساسانی». جلوه هنر. ش 14. صص 65- 45.
  • محرّر، ایرج. (1365). آئینه آیین­های و افسانه­های لرستان. تهران: بنیاد نیشابور.
  • محلوجی‌زاده مهابادی، معصومه؛ شایگان‌فر، حمیدرضا؛ اوحدی، مهرانگیز. (1401) در مقالۀ «مضامین اسطوره‌ای گیاهان و حیوانات در اوستا و بندهشن». جستارهای ادبی. شمارۀ 52. صص 218- 197.
  • مرادخانی، صفیه؛ رستمی، آمنه. (1390). «تحلیل فال چهل سرو در گویش کاکاوندی شهرستان هرسین». همایش ملی کله‌باد. خرم‌‌آباد.
  • مشبکی‌اصفهانی، علیرضا؛ صفایی، نرگس. (1398). «بررسی تطبیقی گیاهان مقدس و اسطوره‌ای در هنر صدر اسلام و پیش از اسلام با تأکید بر نقش‌برجسته‌ها». معماری‌شناسی. س 2. ش 12. صص 13- 1.
  • موله، ماریان. (1395). آیین، اسطوره و کیهان‌شناسی در ایران باستان. ترجمۀ محمّد میرزایی. تهران: نگاه معاصر.
  • مهدوی، حجّت. (1387). گلریزان (مجموعه اشعار لکی). خرم­آباد: شاپورخواست.
  • میرزایی، علی­اصغر؛ میرزایی­رشنو، محمد. (1396). «بررسی تطبیقی بَرسُم در آثار دینی زرتشتی و نگاره­های باستانی ایران». نشریۀ الهیات تطبیقی. س8. ش 18. پاییز و زمستان 96. صص 134- 123.
  • ناس، جان بایر. (1402). تاریخ جامع ادیان. ترجمۀ علی‌اصغر حکمت. تهران: علمی فرهنگی.
  • نجف‌‌زاده قبادی، امیدعلی. (1391). ادبیات عامه لکی. چاپ اول. خرم‌‌آباد: شاپورخواست.
  • نظریان، حسین و قدمی، سیدامیر. (1394). «مرثیه‌سرایی در شعر و ادب لکی». فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش35. صص 130- 107.
  • Anderson, Jerome. A. (1984). Reincarnation: A Study of the Human Soul in Its Relation to Re-birth, Evolution. Chicago: Lotus Publishing Company.
  • Foley, Helene.P. (1994). The Homeric Himn to Demeter. New Jersey: Princeton University.
  • Getty, Adele. (1990). Goddess Mother of Living Nature. London: Thames and Hudson LTD.
  • Izadi, Mehrdad. (2015). Kurds. London: Routledge Publication.
  • Otto,F. (1965). Dionysus. Translated to English with introduction by Robert Palmer. Indiana: Indiana University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار