درآمدی بر آشنایی‌زدایی معنایی در شعر سازگار، انسانی، امیری اسفندقه، لطیفیان و برقعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، ایران، تهران.

2 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی، ایران، تهران.

10.22077/jcrl.2025.8677.1182

چکیده

آشنایی‌زدایی معنایی در اثر ادبی یکی از شیوه‌های نو کردن و عادت‌زدایی از مؤلفه‌های معهودی است که پیشینیان به آن متعهد بوده‌اند. تکرار سنت‌ها و شیوه‌های معهود سبب می‌شود که اثر ادبی به ابتذال کشیده شود. شاعر برای خروج از این ابتذال، از هنجارگریزی استفاده می‌کند. یکی از گونه‌های هنجارگریزی، هنجارگریزی معنایی است. استفاده از صور خیالی چون تشبیه تفضیل، کنایه، استعاره وحس و همچنین به‌کارگیری صنایع بدیعی معنوی‌ای مانند تجاهل‌العارف، اغراق، حس‌آمیزی و متناقض‌نما از مؤلفه‌های هنجارگریزی معنایی است. در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل کیفی، کوشیده‌ایم مؤلفه‌های هنجارگریزی معنایی را در شعر غلامرضا سازگار، علی انسانی، علیرضا امیری اسفندقه، علی‌اکبر لطیفیان و سیدحمیدرضا برقعی تحلیل و بررسی کنیم. دستاوردهای این پژوهش نشان می‌دهد که در شعر شاعران نامبرده، از صور خیالی همچون تشبیه، به‌ویژه تشبیه تفضیل، استعاره، به‌ویژه استعارۀ مصرحه، کنایه، به‌ویژه با استفاده از تعابیر محاوره و روزمره، و تشخیص با نسبت دادن افعال و کنش‌های انسانی به غیرذوی‌العقول یا با نسبت دادن یکی از ملائمات انسان مانند دست و پا به موجود غیرزنده استفاده شده است. استفاده از صنایع بدیعی‌ای چون متناقض‌نما، تجاهل‌العارف و اغراق سبب اعجاب و حیرت مخاطب و خلق معنی تازه شده است. نسبت دادن حسی به حس دیگر شیوه‌ای لطیف‌تر برای خلق معانی تازه و هنجارگریزی بوده که در بین شاعران نامبرده کمتر بسامد داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار