تحلیل محتوایی «شاهراه نجات»؛ منظومۀ شیعی در ستایش حضرت علی(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانش آموختۀ دکترای زبان و ادبیات فارسی، مدرس مدعو دانشگاه فردوسی

10.22077/jcrl.2025.9267.1208

چکیده

منظومه‌های شیعی حاوی اطلاعات ارزشمندی دربارۀ معارف اهل بیت (ع)، فضایل ائمه (ع) و همچنین رویدادهای سیاسی اجتماعی قرون اولیۀ اسلام از منظر شیعیان هستند. این گنجینه‌های ادبی در عین معرفت‌افزایی، واکنش شاعران به آرمان دینی سیاسی شیعیان و ظلم و ستم حاکمان وقت را در قالب تولّی و تبرّی نشان می‌دهند. این پژوهش می‌کوشد یکی از مهم‌ترین نمونه‌های منظومه‌های شیعی؛ یعنی منظومۀ «شاهراه نجات» اثر مجذوب تبریزی را به روش تحلیل محتوایی معرفی کند. به این منظور، چهارچوب مفهومی و عناصر تشکیل دهندۀ منظومه «شاهراه نجات» بررسی شده است. علاوه بر این، کشف و تحلیل مضامین عمیق دینی، عرفانی و اجتماعی نهفته در «شاهراه نجات» و بررسی تأثیر این مضامین بر درک معنوی و شناخت عرفان شیعی مورد تاکید بوده است. نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد شاعر در این اثر، مسیر نمادین سیر و سلوک معنوی «دل» در پی یافتن «کلید نجات» را مد نظر داشته است. مسیر سفر دل که ضمن استفاده از زبان روایی در قالب مناظره با کوه، دریا، آسمان و شب به شکل تمثیلی با ساختن خانۀ دل برای «یار» آغاز می‌شود، به‌عنوان فرایند تکامل روحانی ترسیم شده؛ به طوری که رهرو جویای حقیقت از کوه به دریا و از دریا به آسمان و از آسمان به شب و در نهایت، رسیدن به سرمنزل مقصود یعنی بارگاه قدسی حضرت علی (ع) به‌عنوان مظهر کمال و هدایت، نمادی از مراحل ترقّی و تحوّل انسان در مسیر کمال است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار