بررسی آیین سوگواری در میان مانویان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

10.22077/jcrl.2024.7465.1120

چکیده

مراسم سوگواری از جمله مراسمی است که در حوزه فرهنگ یک جامعه قرار می‌گیرد و جزو آداب و رسومی است که همه‌ی جوامع با ادیان و فرهنگ‌های گوناگون به آن توجه دارند. آداب سوگواری به عنوان بخشی از مناسک فرهنگ آیینی که در بطن مناسبات روزمره اجتماعی جای دارد، می‌تواند معیار گویایی جهت شناخت میزان و سطح تحولات اعتقادی و فرهنگی جامعه باشد. در این نوشتار قصد بر آن است تا به بررسی مسئله‌ی سوگواری در میان مانویان پرداخته شود. مانویان به عنوان یکی از اقلیت‌های دینی در ایران، دارای بافت اعتقادی و فرهنگی خاصی بودند. آیین و مراسم سوگواری وعزاداری در کیش مانویت امریست که تاکنون شاید پزوهشگران کم‌تر مورد به آن توجه و بررسی داشته‌اند. این کار به روش تحلیلی-توصیفی تلاش دارد که نشان دهد مسئله سوگواری در میان ایشان تحت تأثیر چه عقاید و افکاری صورت پذیرفته و به نظر میرسد با توجه به فضای سیاسی و اجتماعی زندگی مانویان و ارتباط با ادیان دیگر، مراسم سوگواری ایشان تلفیقی از آیین ها و اندیشه ها بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • آقا محمدی، علی‌محمد. (1384). مانی، مانیگری، صوفیگری. تهران: انتشارات فرهاد.

    آسموسن، هنینگ، گیلز کیسپل. (1373). آیین گنوسی و مانوی. ویراسته میرچا الیاده. ترجمه ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: انتشارات فکر روز.

    ابن ندیم، محمد بن اسحاق. (1346). الفهرست. ترجمه رضا تجدّد. تهران: ابن‌سینا.

    اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1383). اسطوره آفرینش در آیین مانی. تهران: فکر روز.

    اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1379). «اسطوره و هنر در آیین مانی». کتاب ماه هنر. ش 25 و 26. صص 21.

    افسری کرمانی، عبدالرضا. (1371). نگرشی به مرثیه‌سرایی در ایران. تهران: مؤسسه اطلاعات.

    امامی، نصرالله. (1369). مرثیه‌سرایی در ادبیات فارسی. تهران: دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی.

    بایرناس، جان. (1386). تاریخ جامع ادیان. ترجمه علی‌اصغر حکمت. تهران: علمی و فرهنگی.

    برنا مقدم، محمد. (2536). درآمدی بر سیر اندیشه در ایران. تهران: جهان کتاب.

    بهار، محمدتقی . (1384). «کشاکش مانوی- مزدکی» در کشاکش‌های مانوی- مزدکی در ایران عهد ساسانی. به کوشش ملیحه کرباسیان و محمد زنجانی اصل. تهران: اختران.

    بهبهانی، امید. (1384). در شناخت آیین مانی. تهران: بندهشن.

    بهبهانی، امید. (1388). «تمثیلی مانوی در نکوهش مویه و زاری به سوگ درگذشتگان». زبان و زبان‌شناسی. س5. ش10. صص151-165.

    بغدادی، ابومنصورعبدالقاهر. (1333). الفرق بین الفرق یا تاریخ مذاهب اسلام. به اهتمام محمدجواد مشکور. تبریز: کتاب‌فروشی حقیقت.

    بیرونی، ابوریحان. (1352). آثارالباقیه. ترجمه‌ی علی‌اکبر داناسرشت. تهران: ابن‌سینا.

    تفضلی، احمد. (1346). «در رثای مرزکو». راهنمای کتاب. س10. ش6. صص 577-579.

    تقی‌زاده، حسن. (1335). مانی و دین او. تهران: انجمن ایرانشناسی.

    حاجیانی، فرخ. (1386). «مرثیه‌ای دلکش به زبان پهلوی، اشکانی، ترفانی». مطالعات ایرانی. س6. ش 11. صص49-70.

    الحسینی العلوی، ابوالمعالی محمد. (1376). بیان الادیان در شرح ادیان و مذاهب جاهل و اسلامی. تصحیح عباس اقبال آشتیانی. به اهتمام محمد دبیرسیاقی. تهران: روزنه.

    حکمت، علی‌اصغر. (1388). تاریخ ادیان. تهران: پژواک.

    دِکره، فرانسوا. (1383). مانی و سنت مانوی. ترجمه عباس باقری. تهران: فرزان.

    رحیمی، محمدعلی و آرمین، رهبین. (1383)، ریشه‌های نمایش در آیین‌های یاران باستان. چاپ اول. تهران: اهورا.

    رومر، کورنلیا. (1388). در جستجوی دینی گمشده (دین مانی). ترجمه‌ی امیرحسین اکبری شالچی. تهران: پازینه.

    رومر، کورنلیا و گئینون، لدویگ. (1387). بازمانده‌های زندگی مانی. ترجمه امیر حسین شالچی. تهران: آتیه.

    آلبری، رابرت سسیل چالز. (1375). زبور مانوی. ترجمه‌ی ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: فکر روز.

    زرین‌کوب، عبدالحسین. (1363). تاریخ ایران بعد از اسلام. تهران: امیرکبیر.

    شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم. (1350). الملل و النحل. ترجمه‌ی افضل‌الدین صدر ترکه اصفهانی. تصحیح محمدرضا جلالی نائینی. بی­جا: اقبال.

    طاهری عراقی، احمد. (1384). «ردیّه­نویسی بر مانویت عصر اسلامی» در کشاکش‌های مانوی- مزدکی در ایران عهد ساسانی. به کوشش ملیحه کرباسیان و محمد زنجانی اصل. تهران: اختران.

    فردوسی، ابوالقاسم. (1366). شاهنامه. ج5. تهران: بی­نا.

    کانپا، متیو. (1399). «هنر و تشریفات مذهبی مانوی، جادو، متون، اشیاء و تصاویر از مدیترانه تا آسیای مرکزی». ترجمه نگار مروتی. جندی‌شاپور. ش21. صص51-102.

     کریستین­سن، آرتور. (1379). ایران در زمان ساسانیان. ترجمه رشید یاسمی. تهران: دنیای کتاب.

    کلیم کایت، هانس یوآخیم. (1373). هنر مانوی؛ با گفتاری درباره زندگی و تعالیم مانی. ترجمه: ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: فکر روز.

    مألوف، امین. (1387). مانی، پیامبر باغ‌های اشراق. ترجمه حسین نعیمی. تهران: ثالث.

    تقی­زاده، حسن (1383). مانی­شناسی. به کوشش ایرج افشار. تهران: توس.

    مرسلی اصل، عباس. (1355). «دین مانی و رابطه آن با تصوف و عرفان». پایان‌نامه کارشناسی. مشهد: دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد.

    مزداپور، کتایون. (1383). داغ گل سرخ. تهران: اساطیر.

    مسعودی، علی بن حسین. (1349). التنبیه و الاشراف. ترجمه ابوالقاسم پاینده. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

    مشکور، محمدجواد. (1345). «دین مانی». وحید. ش 35. صص 943-950.

    مفتخری، حسین و ضائقی، راحله. (1386). «حیات سیاسی مانویان در قرون نخستین اسلامی». نامه تاریخ‌پژوهان. ش 11. صص156-181.

    نفیسی، سعید. (1343). سرچشمه تصوف در ایران. تهران: کتاب‌فروشی فروغی.

    نورانی اردبیلی، مصطفی. (1375). بررسی ادیان و عقاید. قم: دفتر مرکزی مکتب اهل‌البیت.

    وامقی، ایرج. (1378). نوشته‌های مانی و مانویان. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.

    ویدن گرن، گئو. (1352). مانی و تعلیمات او. ترجمه نزهت صفای اصفهانی. تهران: بی‌نا.

    هامبی، لویی؛ دوویلار، مونره؛ گرن، گئو ویدن. (1389). هنر مانوی و زردشتی. ترجمه­ی یعقوب آژند. تهران: مولی.

    هیلنز، جان راسل. (1387). راهنمای ادیان زنده جهان. ترجمه عبدالرحیم گواهی. تهران: بوستان کتاب.

    • Sundermann, W. (1986) “Der Lebendige Geist als Verfuhrer der Damonen” Manichaica Iranica Ausgewahlte Schriften von Werner Sundermann, Band 2. Roma